Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk iş yasası niteliğindeki 151 sayılı yasa, aynı zamanda maden işletmecilerine; “Hastalanan ve kaza geçiren işçisini parasız tedavi etme ve bunu sağlanmak için maden civarında hastane, eczane ve tıbbi görevli bulundurma zorunluluğu” getirmiştir.
İşletmecilerin bu zorunluluğu Birlik tarafından kontrol edilirken, yine buna bağlı olarak sağlık kuruluşlarının yapımına başlanmıştır.16 Kasım 1932 tarihinde merkezdeki dispanserde, ilk kez Amelebirliği Polikliniği açılmıştır. 1933 yılında Amelebirliği Kozlu, Kilimli, Kandilli ve merkez dispanserleri oluşturulmuştur. Amelebirliği ve Sandık, Havza’ya özgü tek sosyal güvenlik kuruluşu olarak görevlerini yürütürken, 1936 yılında ‘Havza Sağlık Teşkilatı’ kurulmuştur. Ardından 60 yataklı modern Amelebirliği Hastanesi hizmete açılmıştır.
Amelebirliği Hastanesi projesi 1934 yılında hazırlanmış ve hastane 1936 yılında törenle hizmete girmiştir. 87 yataklı olarak kurulan hastane 1939 yılında yatak kapasitesini 150’ye çıkarılarak eksiklikleri tamamlamıştır. Salgın hastalıklara karşı mücadele de bu dönemde Amelebirliği Hastaneleri ve dispanserlerinin olağan üstü çabalarıyla yapılmıştır. Sonraki yıllarda kat ilave edilmesiyle yatak sayısı 214’e çıkmıştır.
“Ereğli Kömür Havzası Maden Ocaklarında Çalışan İşçilerin Sıhhi İhtiyaçlarının Teminine Dair Tüzüğe” göre; yapılacak sağlık harcamalarının yüzde 20’sinin Amelebirliği İhtiyat ve Teavün Sandığı tarafından karşılanması koşuluyla mevcut sağlık kuruluşları Eylül 1942’den itibaren EKİ yönetimine bırakılmıştır.1953 yılında hastanenin yakınındaki üç katlı bina satın alınarak 40 yataklı müstakil bir pavyon ilave edilmiştir. Yatak sayısı 254’e ulaşmıştır. EKİ’ ye devredilen hastaneler ile dispanserler 1974 yılında SSK Zonguldak Hastanesi hizmete girinceye kadar Amelebirliği ve EKİ birlikteliğiyle varlıklarını sürdürmüştür. Daha sonra da bu sağlık kuruluşları EKİ tarafından 1977 yılında Sosyal Sigortalar Kurumu’na devredilmiştir. 1990 yılında Sosyal Sigortalar Kurumu’nca Zonguldak-Bartın-Karabük sigortalılarının maden tozuna bağlı meslek hastalıkları yönünden değerlendirilme yetkisi de hastaneye verilmiştir.
Umumi Hıfzıssıhha Kanunu 1930 yılında yayınlanarak çalışma hayatına güvenlik ve sağlık ile ilgili düzenlemeler getirmiştir. 1945 yılında Sosyal Sigortalar Kurumu iş kazaları ve meslek hastalığı primi toplayarak sosyal güvenlik ihtiyacını karşılamıştır. Kurumun aynı yıllardaki meslek hastalıkları ile ilgili var olan bilgi eksiği ve bu alandaki işlevlerini yerine getirirken diğer devlet hastanelerinden yararlanamaması nedeniyle SSK ilk hastanesini İstanbul Nişantaşı Meslek Hastalıkları Hastanesi olarak kurmuştur.
AMELEBİRLİĞİ’NDEN, UZUNMEHMET GÖĞÜS VE MESLEK HASTALIKLARI HASTANESİ’NE…
Hastane Türkiye Tas Kömürleri Kurumuna bağlı olarak “ Amele Birliği Hastanesi ” adı altında genel sağlık hizmeti sunmak üzere planlanmış ve hizmete açılmıştır. 1977 yılına kadar bu şekilde faaliyetini sürdürmüş olup, aynı yıl Sosyal Sigortalar Kurumuna devredilmiştir. Bu süreçte Sosyal Sigortalar Kurumu Zonguldak Bölge Hastanesine bağli olarak hastanede Göğüs Hastalıkları ve İntaniye Servisleri istihdam edilmiştir. 1990 yılında Sosyal Sigortalar Kurumunca Zonguldak- Bartın- Karabük sigortalılarının maden tozuna bağlı meslek hastalıkları yönünden değerlendirilme yetkisi de hastaneye verilmiştir.
Hastane 1995 yılında Sosyal Sigortalar Kurumu Zonguldak Hastanesinden ayrılarak “ Sosyal Sigortalar Kurumu Zonguldak Göğüs ve Meslek Hastalıkları” adı altında müstakil dal hastanesi olarak faaliyetini sürdürmüştür. Şubat 2005 tarihinde 5283 Sayılı Kanun kapsamında Sağlık Bakanlığına devir olunarak “ Zonguldak Uzunmehmet Göğüs ve Meslek Hastalıkları Hastanesi” adını almış olup, halen bu isimle faaliyetini sürdürmektedir.
Zonguldak Nostalji
Yüksel Yıldırım
