Zonguldak Ticaret ve Sanayi Odası ev sahipliğinde Zonguldak merkez, ilçe, belde mahalle muhtarları ve rödevanslı saha sahipleri “Zonguldak Havzada Rödövanslı Saha İşletmeleri Kömür Üretimi” konulu bir toplantı gerçekleştirdi.
Zonguldak Ticaret ve Sanayi Odası Konferans Salonunda gerçekleştirilen toplantıya; ZTSO Başkanı Metin Demir, Zonguldak Muhtarlar Derneği Başkanı Şerafettin Nas, rödövanslı saha işletmecileri ve muhtarlar katıldı.
Toplantının açılış konuşmasını yapan ZTSO Başkanı Metin Demir, “bıçak kemiğe dayandı” diyerek başladığı konuşmasına şöyle devam etti:
DEMİR: 2 BİN 800 ARKADAŞIMIZ İŞSİZ KALMA RİSKİYLE KARŞI KARŞIYA
“Maalesef bizim rödövanslı saha meselemiz var. Artık bıçak kemiğe dayandı diyebiliriz. Yıllardır süregelen dertler var. İdare ettiğimiz, işlerimizi devam ettirelim, süreci ayakta tutalım diye gayret ettiğimiz ama pek fazlada gidecek mesafemiz kalmadığı sürece maalesef geldik. Zonguldak’ta rödövanslı sahalar Zonguldak ekonomisini bugüne kadar ayakta tuttular. Zamanında 5 bin 500 olan istihdam rakamları şuanda 2 bin 800 civarlarında. Arkadaşlarımla biraz daha bekleyelim, biraz daha sabredelim diye konuşuyoruz ama artık gidecek yol kalmadı. Bıçak kemiğe dayandı ve bu 2 bin 800 arkadaşımız maalesef önümüzdeki bir kaç ay içerisinde işsiz kalma riskiyle karşı karşıya.
DEMİR: GİDECEK BİR YOL KALMADI
Firmalarımız bu süreçte yerel ekonomiyi ayakta tutmak için 30 yılın emeği olan ocaklarını, tesislerini ayakta tutmak için ciddi fedakarlıklar yaptılar. Malı mülkü satıp işyerlerini ayakta tutmaya çalıştılar. Bankada ne kadar kredi limitleri varsa bu limitlerini kullanıp yeter ki işletmem ayakta dursun diye bu güne kadar taşıdılar. Ama benim görebildiğim kadarda gidecek pek bir yol kalmadı. Bizim siyasetçilerimize, hükümette etkin olan bütün siyasi taraftarlara artık buradan çok net uyarı yapmamız gerekiyor; Gidecek bir yol kalmadı, bıçak kemiğe dayandı. Acilen üzerinde uzlaştığımız paketin biran evvel hayata geçirilmesini bekliyoruz. Aksi taktirde çok ciddi olumsuz tablolarla Zonguldak’ta karşı karşıya kalacağız.
DEMİR: 4600 OLAN İSTİHDAM SAYISI HIZLA 1500 SEVİYELERİNE GERİLEMİŞTİ
1848 yılında Zonguldak taşkömürü havzasında başlayan kömür üretimi günümüzde, Türkiye Taşkömürü Kurumu (TTK) ve Kurum tarafından ekonomik olmadığı gerekçesiyle üretime değer görülmeyerek çalışılmayan atıl sahalarda özel sektör tarafından rödevans karşılığı yapılmaktadır. 1989 yılında kömür üretimine başlayan rödövanslı saha işletmelerince 2011 yılında 5.500 personel istihdamı ile 1 milyon tonun üzerinde üretim yapılarak TTK ile rekabet eder seviyeye gelinmiştir. 2014 yılında meydana gelen Soma Maden Kazası sonrası, İş Kanununu mevzuatında yapılan değişikliklerle oluşan ağır mali düzenlemelere ayak uydurmaya çalışan rödövanslı saha işletmelerinde zaman zaman istihdam ve kömür üretimi durma noktası gelmiş, 4600 olan istihdam sayısı hızla 1500 seviyesine gerilemiştir.
DEMİR: YAPILAN DÜZENLEMELER RÖDÖVANSLI İŞLETMELERİN MALİYETLERİNİ KARŞILAMAKTA YETERSİZ KALMIŞTIR
Yaşanan istihdam ve üretim kaybı sonrası, 2015 yılında 6592 sayılı Torba Yasa ile işletmelerin kömür üretimini, istihdamını ve mevcudiyetlerini devam ettirmelerini desteklemek amacıyla yeni düzenlemeler yürürlüğe girmiştir. Bu düzenlemeler kapsamında rödövanslı saha işletmelerine destek ödemesi verilebilmesi için, bir hesaplama formülü geliştirilmiştir. Ancak, yapılan düzenlemeler ve hesaplama formülü, rödövanslı işletmelerin yüklendikleri maliyetleri karşılamakta yetersiz kalmıştır. Soma Maden Kazasının üzerinden yaklaşık 9 yıl geçmiş olup, bu zaman zarfında rödövanslı saha işletmeleri mevcudiyetlerini koruyarak üretim ve istihdam sağlamaya çalışmışlardır. Mevcut durumda Üzülmez, Karadon ve Kozlu Bölgelerinde rödövans usulü kömür üretim madenciliği yapan küçük ölçekli 16 özel işletme tarafından, yaklaşık 2800 personel istihdamı ile yılda ortalama 400 bin ton kömür üretimi gerçekleştirilmektedir.
DEMİR: SÜREÇ DEVAM ETMEKTE OLUP HENÜZ SONUÇLANMAMIŞTIR
Rödövanslı saha işletmelerinde, yasal mevzuat değişiklikleri nedeniyle oluşan maliyet artışlarının karşılanabilmesi amacıyla, Türkiye Taşkömürü Kurumu (TTK) ve Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü (MAPEG) ile toplantılar gerçekleştirilerek, konu ile ilgili Kanun ve Cumhurbaşkanlığı Kararında yapılacak değişiklikler ile sorunların çözülebileceği hususunda mutabakat sağlanmıştır. Ancak, süreç devam etmekte olup henüz sonuçlanmamıştır. Havzadaki kömür damarları, karmaşık havza jeolojisinin yanı sıra, tektonizma ve aşırı faylanmalar nedeniyle çok kırıklı yapıya sahiptir. Bu nedenle kömür üretiminde tam mekanize yöntemler kullanılamamakta, üretim emek yoğun şekilde işçiliğe dayalı olarak yapılabilmektedir. Jeolojik koşullara ek olarak, özel sektör tarafından çalışılan bölgelerin eski imalat alanı olması, kömür damarlarında ve üretiminde süreklilik sağlanamaması nedeniyle, Soma gibi büyük havzalara kıyasla kömür üretimi çok daha düşük randımanlı ve 5 kat fazla yüksek maliyetle gerçekleştirilmektedir.
DEMİR: TON BAŞI İŞÇİLİK MALİYETİ 1000 TL’YE YAKLAŞTI
2020 yılı Ocak ayında 6.916 TL olan en düşük yer altı kömür işçiliği ücret maliyeti 2023 Ocak ayı itibariyle 25.120,08 TL’ ye yükselmiştir. Emek yoğun sistem çalışılan yüksek işçilik girdili sektörde yevmiyede ortalama 1200 kg üretim yapılmakta olup, ton başı işçilik maliyeti 1.000 TL’ ye yaklaşmıştır. Ayrıca, yüksek enflasyon nedeniyle maden direği, elektrik, akaryakıt gibi gider kalemlerinde yüksek fiyat artışları meydana gelmiş, her ton kömür için Türkiye Taşkömürü Kurumu’na ödenen rödövans payı 242,45 TL seviyesine yükselmiştir. Havzada kömür satışında yaşanan sıkıntılara ve zorlu ekonomik koşullara rağmen tüm öz sermayelerini kaybederek ayakta durmaya çalışan rödövanslı saha işletmeleri, milli ve yerli enerji politikası kapsamında kömür üretimi yapmaya ve bölgede istihdam sağlayarak yerel ve ulusal ekonomiye katkı koymaya devam etmektedir.”
NAS: BU ŞEHRE SIRTINIZI DÖNEMEZSİNİZ
Zonguldak Muhtarlar Derneği Başkanı Şerafettin Nas ise yaptığı konuşmada: “Bazı konuları Ankara’da yetkililere anlatıyorum ama siyasilerimizin de bu işe biraz daha duyarlı olması lazım. “Söyleyeceğiz, söyledik, bakacağız” diye bir şey olmaz. Bakacağız diye bir şey yok bakacaksın. Bu işi savsaklamanın bir anlamı yok. Cumhurbaşkanımız ne diyor “üretim, istihdam” diyor. Üretim var, istihdam var adamın elinde kömürü kalmış satamıyor. Bu iş nasıl olacak? Kimse kusura bakmasın bu işi çözmeden kimse rahat edemez. Kimse kusura bakmasın. Konuşulmuş ama sözler yerine gelmemiş askıda kalmış. Ayrıca bu firmalar buranın kömürüne göre yapıldı almıyorum demek var mı? Çevreyi sen kirleteceksin buradan kömür almayacaksın. Öyle bir dünya yok. Buranın insanlarına siz sırtınızı dönemezsiniz. Yetkililer sizde sırtınızı dönemezsiniz. Şahsım başta olmak üzere bütün muhtarlarım ilçelerim dahil olmak üzere hepsi ayakta ya bu işi çözün, ya bu işi çözün” dedi.
KARGİDAN: KENDİ STOKLARIMIZLA ÇİLE ÇEKTİK
İş İnsanı ve özel kömür işletmecisi Erdinç Kargidan; “Sorunumuz büyük, sorunumuz çok da küçük ve çözülebilecek durumda. Bir Kardemir çalışması yaptık Ticaret ve Sanayi Odası öncülüğünde yani o kadar mağdur olduk ki, kendi stoklarımızla çile çektik. Çok umut verdiler en son heyetlerini oda başkanı dahil her halde tamamı tesislerimizi gezerek, numune alarak gerçekleştirdiler. Biliyorsunuz santrallerde aynı sorunumuz devam ediyor. Bizim üzerimizde değişik, değişik teknik ve taktikler uyguladılar ve bu çok acıydı. Biz çok zor durumdayız.”
KURNAZ: BİZİM İSTEDİĞİMİZ ÜRETTİĞİMİZ KÖMÜRÜ SATMAK
Özel kömür işletmecisi Alaattin Kurnaz; “Burada bizim bir siyasi amacımız yok. Sağ olsun Metin Başkanımla yaklaşık 4-5 yıldan beri Ankara’yı suyolu yaptık. Ne zaman çağırdılarsa koşa koşa gittik, Bakana kadar koşa koşa gittik. Buradaki milletvekillerini, il başkanlarını hepsini birebir bilgilendirdik. Hiçbir zaman siyasi bir kimliğin altına bürünmedik. Bizim amacımız şuydu; Biz burada üretim yapmak istiyoruz. Bizim başka bir gayemiz yok. Bakın Türkiye Taşkömürleri Kurumu terk ettiği yerlerde gerçekten güçlükle üretim yapıyoruz. Binlerce insan çalıştırıyoruz. Buradaki demir çelik sanayi, enerji santralleri bakıyoruz tamamen sırtlarını dönmüşler bize. Bugün ürettiğimiz kömür nedir; yaklaşık bizim 400-500 bin ton kömür üretimi yapıyoruz. Tüketim ne kadar; demir çelik sanayi ve enerji santralleri yaklaşık 15 milyon ton. 15 milyondan bahsediyoruz. Bizim yüzde 3-4 bile yok. Bizim istediğimiz ürettiğimiz kömürümüzü satmak. Eren Enerji 6 aydan beri Zonguldak’tan bir ton kömür almıyor. Bizim şimdi ne yapmamız lazım. Buradaki iktidar partisine söylüyoruz ‘halledeceğiz, halledeceğiz’ diyorlar ama şu ana kadar hiçbir şey yok. Burada ekmek derdimiz var, burada emek derdi var. Ben bu işler seçime kadar düzeldi düzeldi düzelmedi yavaş yavaş bu işten çekilmeye karar verdim.” Haber: Seçkin KIRARSLAN