Türkiye İstatistik Kurumu’nun açıkladığı Eylül ayı Üretici Fiyat Fiyat Endeksine göre Tarım-ÜFE’de (2015=100), 2021 yılı Eylül ayında bir önceki aya göre %1,46, bir önceki yılın Aralık ayına göre %14,00, bir önceki yılın aynı ayına göre %23,35 ve on iki aylık ortalamalara göre %21,71 artış oldu. Mevcut sektörlerde ise bir önceki aya göre tarım ve avcılık ürünleri ve ilgili hizmetlerde %1,44, ormancılık ürünleri ve ilgili hizmetlerde %3,39 artış, balık ve diğer balıkçılık ürünlerinde %0,23 azalış gerçekleşti. Ana gruplarda bir önceki aya göre canlı hayvanlar ve hayvansal ürünlerde %0,39, tek yıllık bitkisel ürünlerde %5,62 artış, çok yıllık bitkisel ürünlerde %5,02 azalış gerçekleşti.Bu arada yıllık artışın fazla olduğu diğer alt gruplar %44,02 ile canlı kümes hayvanları ve yumurtalar ve %35,51 ile tahıllar (pirinç hariç), baklagiller ve yağlı tohumlar oldu. Buna karşılık, yıllık artışın az olduğu alt gruplar ise %5,40 ile üzüm, %6,55 ile çeltik ve %11,94 ile sebze ve kavun-karpuz, kök ve yumrular olarak kayda geçti.
* * *
Hal böyle iken, aylık artışın fazla olduğu diğer alt gruplar %8,67 ile canlı kümes hayvanları ve yumurtalar ve %7,24 ile tropikal ve subtropikal meyveler oldu. Buna karşılık aylık artışın az olduğu alt gruplar ise %2,65 ile yağlı meyveler ve %3,68 tahıllar (pirinç hariç), baklagiller ve yağlı tohumlar oldu. Aylık en fazla azalış ise %6,53 ile yumuşak çekirdekli meyveler ve sert çekirdekli meyveler alt grubunda oldu. Eylül 2021’de, endekste kapsanan 84 maddeden, 38 maddenin ortala ma fiyatında azalış olurken 6 maddenin ortalama fiyatında değişim olmadı. 40 maddenin ortalama fiyatında ise artış meydana geldi.Bu anlamda okuyucularımızı bilgilendir mek açısından gerçekte bir ekonomide fiyat seviyesini gösteren enflasyonu ifade etmek üzere Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) ve Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE) kullanılmaktadır. Buna göre ÜFE ve TÜFE arasında bir nedenselliğin mevcut olması, üretici ve tüketici fiyatlarının birbirine aktarıldığını, nedenselliğin yönü de aktarma mekanizmasının hangi yönde çalıştığını açıkça göstermektedir.
* * *
Bununj yanında en temel girdilerden sanayinin dört ana sektörüne göre incelendiğinde su temini aylık %3,18 ile en çok artan sektör olurken en yüksek ağırlığa sahip imalat, %1,63 arttı ve 141 baz puanla aylık Yİ-ÜFE’ye en çok katkıyı veren sektör olurken; elektrik, gaz, buhar yıllık %50,10 ile en çok artan ana sektör oldu. İmalat %43,68 artış gösterirken yıllık YİÜFE’ye 3.823 baz puan ile en çok katkıyı verdi. Altsektörlerde ise %4,49 ile diğer ulaşım araçları, %4 ile kömür ve linyit aylık en fazla artışı gösterdi. Ham petrol ve doğal gaz -%4,82 ile aylık en çok düşüş görülen alt sektör oldu. Yıllık bazda ise %102,01 ile kok ve rafine petrol ürünleri en çok artış yaşanan alt sektör olurken onu %91,73 ile ana metaller izledi. Yıllık düşüş gösteren alt sektör olmadı. TCMB tarafından çekirdek enflasyonun takibinde kullanılan B (işlenmemiş gıda ürünleri, enerji, alkollü içkiler ve tütün ile altın hariç TÜFE) ve C (enerji, gıda ve alkolsüz içecekler, alkollü içkiler ile tütün ve altın hariç TÜFE) endeksleri Ağustos ayında aylık bazda sırasıyla %1,50 ve %1,51 artış meydana geldi.
* * *
Sonuç olarak, B endeksi yıllık bazda Ağustos ayındaki %18,46 seviyesinden %18,63’e yükseldi. Ağustos ayında yıllık bazda %16,76 artış görülen C endeksi ise Eylül ayında %16,98 arttı. Eylül ayındaki ÜFE’de ortaya çıkan gelişmelere bakılırsa; içinde bulunduğumuz ekim ayı dahil sonraki aylarda da çift rakamdaki yüksek enflasyon yükselmeye devam edecek gibi görünüyor.Çünkü en temel girdilerden olan elektrik,doğalgaz ve akayakıttaki yapılan her zammın yanı sıra kurdaki dalgalan malarla desteklenen yüksek enflasyonu; bu defa ithal ağırlıklı olan sanayi sektörlerindeki girdilerle maliyet eksenli diğer fiyat artışları yüksek enflasyonu besleyen esas unsurlar olarak görünüyor. Bu kapsamda ekonomiyi olumsuz etkileyen etkilere bir göz atıldığında ise;ENAgrup Enflasyon Araştırma Grubuna göre; Arz-talep şoklarından kaynaklı olarak enerji fiyatlarındaki ani artışlar hemen bu gelişmeleri takip etmeye başladı ve dünyanın birçok bölgesinde elektrik kesintileri, doğalgaz ve petrol arzında sorunlar baş göstermeye başladı. Ayrıca FED para politikası değişimi ile birlikte gelişmekte olan ve sıcak paraya bağımlı ülkelerdeki risklerin artacağını geçen ayki raporlarda vurgularken, ABD borsalarında hane halkının birikimlerinde tuttuğu hisse paylarının yine %50’lere çıkması, VIX endeksinde yaşanacak artışların ve korku seyrinin yükselmesi ile sermayenin pac-man gibi tasarrufları yutacağını öngörüyor. AB bölgesinde artmaya devam eden enflasyon baskısı ve Almanya’da Merkel döneminin bitmesi ile birlikte de farklı maliye politikaları ve para politikalarında ani değişimler yaşanabildiği de saptamalar arasında yer alırken;.yani kısaca çift rakamlı yüksek enflasyonun diğer bir sebebi de yurt dışı kaynaklı ithal enflasyon oluyor.