Küresel pandemiCovid-19 salgını bir de üstüne üstlük yaşanan Rusya Ukrayna savaşı pandemiden kurtulma iyimserliğinin bozulmasına yol açarken; küresel tedarik sisteminde ortaya çıkan sıkıntılar, yükselen emtia fiyatları Türkiye gibi ithalatçı ülkelerde ekonomik dengeleri büsbütün sarsıntıya uğratırken; iktisadi kırılganlıkların geldiği noktada Gelişmekte Olan Ülkeler (GOÜ) için adeta bu yaşananlar belirsizlikle eşleşen karanlık bir çık maz olarak nitelendiriliyor. Bu yönde Birleşmiş Millet ve Dünya Bankası arka arkaya iki gün ara ile yayınladık ları raporlarda açıkça “KRİZ” kelimesini kullandıkları izlenirken;Dünyayı sarsan şokların sürmesi sebebiyle Gelişmiş Ülkeleri bir de stagflasyon karşısında durumla rının daha da zorlaşmasıyla iç ve dış dengelerdeki bozul malar yanında; yüksek enflasyon endişesi ile içine düş tükleri borç kriziyle de mücadele etmek durumundalar.
* * *
Bu kapsamdaki Dünya Bankası ve Birleşmiş Milletler raporlarının detayına bir göz attığımızda ayrıntılar gerçek ten oldukça ürkütücü boyutta.Bu doğrultuda yorumda bulunan BloombergHT’ye göre, Birleşmiş Milletler (BM), dünyanın Ukrayna savaşı nedeniyle gıda ve enerji alanında şimdiye kadar görülen en ciddi ekonomik krizin eşiğinde olduğu uyarısında bulunuyor. Birleşmiş Milletle rin söz konusu bu raporuna göre;94 ülkede 1,6 milyar kişi Ukrayna savaşının etkileri ile karşı karşıya ve artan gıda ve petrol fiyatlarıyla başa çıkmakta güçlük çekiyor. Özellikle bu rapor dünyanın, Ukrayna savaşı nedeniyle gıda ve enerji alanında şimdiye kadar görülen en ciddi ekonomik krizin eşiğinde olduğuna işaret ediyor. Bunun yanısıra ayrıca BM Genel Sekreteri AntonioGuterres, rapora ilişkin BM Genel Merkezinde gazetecilere yaptığı açıklamada, “Savaşın gıda güvenliği, enerji ve finans üzerindeki etkisi sistematik, şiddetli ve hızlanıyor. Savaş, eşi benzeri görülmemiş bir açlık ve yoksulluk, sosyal ve ekonomik kaos getiriyor.” Uyarısında bulunması; durumun vehametini açıkça ortaya döküyor.
* * *
Çarpıcı ifadelerle açıklamasını sürdürürken;”Hiçbir ülkenin bu savaşın etkilerinden kaçamayacağını belirten Guterres, savaş nedeniyle bu yıl 47 milyon kişinin daha gıda güvensizliğiyle karşı karşıya kalabileceğine”işaret ederken, artan gıda ve petrol fiyatlarındaki kısır döngüyü kırmak, gıda ve enerji piyasalarına istikrar getirmek için Ukrayna tahılı ve Rus gübresinin küresel piyasalara yeniden kazandırılması gerektiğini söyleyen Guterres, Ukrayna tahılının güvenli ve engelsiz bir şekilde Karadeniz üzerinden ihracatının sağlanması çağrısı yaparken,BM Ticaret ve Kalkınma Konferansı (UNCTAD) Genel Sekreteri RebecaGrynspan ise “Şimdiye kadarki en ciddi hayat pahalılığı ile karşı karşıyayız” şeklindeki açıklama sına karşılık;Dünya Bankası’nın: “Zayıf büyüme ve yüksek enflasyon dönemi uzayacak” ifadeleri oldukça dikkat çekiyor.
* * *
Sonuç olarak,bahse konu bu raporun önsözünü yazan Dünya Bankası Başkanı Malpass ise, “Bugün stagflasyon tehlikesi yüksek. Dünyanın büyük çoğunluğunda yatırımların zayıf olması nedeniyle bu on yılda büyüme yüksek olasılıkla zayıf seyredecek.Enflasyonun birçok ülkede son birkaç on yılın en yüksek seviyesinde olması ve arzdaki büyümenin yavaş seyretmesi, enflasyonun daha uzun süre yüksek kalması riskini beraberinde getiriyor”ifadelerine yer vermesi yanında;Malpass,2021-2024 yılları arasında küresel büyüme hızının 2,7 puan azalmasının beklendiğine değinmesi; önümüzdeki yıllar itibarıyla küresel büyüme rakamının toparlanma dönemine kadar düşük kalacağını gösteriyor.Tüm bu gelişmelere ek ola rakKüresel Ekonomik Beklentiler raporunu hazırlayan Dünya Bankası biriminin direktörü Ayhan Köse’de,”mali şartların beklenenden hızlı sıkılaşmasının bazı ülkeleri 1980’li yıllarda görülen türden borç krizine itebileceği “gerçek bir riskin” bulunduğunu belirtmesiyle beraber bu rapora göre;küresel enflasyon önümüzdeki yıl ılımlı seyretse de birçok ülkede hedef oranın üzerinde kalmaya devam edecek.Gelişmiş ekonomilerde büyümenin 2022’de yüzde 2,6’ya; 2023’te de yüzde 2,2’ye gerilemesi bekleniyor.Bu oran, 2021’de yüzde 5,1 olarak gerçekleşmişti. Neticede iki raporun da kısa özeti çıkarılırsa; Rusya-Ukrayna arasındaki savaşın getirdiği açlık,yoksulluk ve sosyal ve ekonomik kaosun getirdiği sıkıntılara ek olarak baş gösteren stagflasyonla eşleşen yüksek enflasyon,gıda ve enerji dar boğazını aşabilmek için tüm ülkelerin önümüzdeki yıllarda toparlanma dönemine kadar çetin bir sınav vermesi gerekebilir.