2019 Yılını tamamladık 2020 yılı başladı.Hala banka mevduatı nın yarıdan fazlası yabancı para cinsinden. Nedir? Öncelikle Türklerin, Amerikan dolarına değil de, Türk lirasına güvenmesini temin edecek bir şeyler yapmak yerine; polisiye tedbirlerle,azarla emirle ya da TCMB kanalı kullanılarak çeşitli uygulamalarla çö züm bulmaya çalışılıyor.Önemli olan, milletin gönül rahatlığı için de kendi parasına güvenini sağlamlaştıracak tedbir setini bulmak tır. O tedbir seti neredeyse bir buçuk yıldır hala bir türlü buluna madığı, kumda oynamak tercih edildiği için,tabloyu değiştirebil mek bir türlü mümkün olamıyor.Eğer bahse konu tedbir seti 2020 yılında da bulunamazsa mevcut güven konusuna yönelik kırılgan lık varlığını herşeye rağmen sürdürecek gibi gözüküyor.Hadise nin kaynağına inildiğinde Türk lirasında durmak son derece riskli olduğu için, millet kendi parasını değil, yabancı parayı tercih ediyor. Siz şimdi milletin banka hesaplarında yabancı para tutmasını pahalılaştırmak için tedbir alırsanız, millet, CDS (kredi İflas riski) primlerine bakıp hesabını yapar, yine yabancı parada kalır. Bu da olmadı bankada tuttuğu parayı, yastık altına alır. Bizim burada kocaman faiz varken, yurt dışında negatif faizli tahvil alanlar gibi hesap yapar? Nedir? Türkiye’nin CDS primi, başka G-20 ülkeleri ile karşılaştırıldığında yüksek kalmaktadır.
* * *
Daha önceki bu çerçevede bahsi edilen CDS risk primi konusun daki açıklamalardan da hatırlanacağı gibi CDS primi, ülkelerin adı üzerinde iflas riskini karşılaştırmalı olarak bize göstermekte dir. Bir ülkenin parasına yatırım yapan yatırımcılar, artık yaptık ları yatırımın geri dönmeme riskine karşı sigorta satın alabilmek tedir. İşte CDS primi her bir ülke için ödenmesi gereken risk pri mini göstermektedir. Piyasaya dayalı bir göstergedir. Emirle, teh ditle olsa olsa daha da yükselir. Nasıl otomobilinizi kazaya karşı sigortalatırken, sigorta şirketi, sürücünün, son yıllarda kaç kere kaza yaptığına falan bakarak olası kaza yapma riskini dikkate alıp, ödenmesi gereken sigorta primini saptıyorsa; ülkelerin CDS primleri de bir nevi ilgili ülkenin ekonomi yönetimlerinin kaza yapma ihtimalini bize göstermektedir. Ülkenin CDS primi yük sekse, o ülkenin borçlanma maliyeti aşağıya inmez.Dolayısı ile Arabayı devirme ihtimali yüksek olanın ya da kaza sayısı yüksek olanın sigorta primi de yüksek olur.Örneğin Türkiye’nin CDS pri mi 2010 yılında 142 baz puan yani yüzde 1.42 iken, 2017 yılında 167, 2019 yılında ise 280 olmuştur. Türkiye 280 iken, Çin’in CDS primi 32, Güney Kore’nin risk primi 46 ve Brezilya’nınki 104’tür. Buna karşılık Arjantin’in CDS primi 6.604, Venezuela’ nın ki ise 5.890’dır. Onlar artık “Doktorun ne yersen ye dediği” ülkeler kategorisinde. 2018 yılında Başkan Trump Rahip Brunson hadisesi ile ilgili tweet atıp Türkiye’yi tehdit ettiğinde başlayan kur krizi ile birlikte Türkiye’nin CDS primi 305’ten 582’ye zıpla mıştı. Onu da hatırlatayım.Sonra biz Türkiye’de hızla kemer sı kıp, ekonomimizi küçültünce yabancı para ihtiyacı azalmış ve CDS primimiz önce 300’lere sonra da 280’e gerilemişti.
* * *
Her ne kadar Türkiye ekonomisi pembe lenslerle durum iyi gibi gösterilmeye çalışılsa bile; iş CDS risk primine geldiğinde duru mu maalesef değiştiemek mümkün olamamaktadır.Çünkü Ülke kredi riskinin ölçülmesinde ve özellikle uluslararası yatırımcıların ülkeye yönelik risk algısının değerlendirilmesinde CDS2 (Kredi Temerrüt Swapları) primleri belirgin biçimde dikkate alınmakta dır. Uluslararası yatırımcıların bir ülkeye hem doğrudan yatırım lar hem portföy yatırımları şeklinde yatırım yapmak konusundaki karar süreçlerinde ülke kredi riskinin doğru ve uygun bir şekilde değerlendirilmesi büyük önem taşımaktadır. Örneğin, ülke içinde yaşanılan ekonomik ve finansal göstergelerdeki bozulmayı taki ben, ya da politik bir istikrarsızlığın ardından, ülke kredi riskinde ki bir artış, risk priminin artmasına yol açarak, uluslararası hem tahvil-bono hem de hisse senedi piyasalarında çıkış yönünde hare ket etmesine ve piyasalarda likidite problemlerinin artmasına ne den olmaktadır. Ülke kredi riski, bir ülkenin ekonomik ve finan sal performansını yansıtmasının ve bir ülkenin ekonomik ve finan sal şoklara karşı dayanıklılığının anlamlı bir ölçüsü olmasının so nucunda,dış borçlanmalarda ülkenin karşılaşacağı kaynak maliyet lerini direkt olarak etkilemektedir.
* * *
Sonuç olarak, CDS primlerindeki değişim, bir ülkedeki ekonomik birimlerin kredi maliyetlerindeki gelişmeleri açık bir şekilde yan sıtmaktadır ve bu durum, reel ekonominin performansına ilişkin önemli bir gösterge teşkil etmektedir. Ülkenin kredi risk primi ile ülkede faaliyet gösteren reel ve finansal tüm kurumların risk pri mi ve dolayısıyla finansman maliyetleri arasında kuvvetli bir etki leşim bulunduğu için, CDS fiyatlamalarında altta yatan dinamikle ri ve CDS primlerinde değişimlere yol açan faktörleri doğru teş his etmek, finansal istikrar açısından büyük önem taşımaktadır. Bu nedenledir ki IMF, Küresel Finansal İstikrar Raporu’nda bir ülkenin kredi riskinin, global finansal istikrar üzerinde, finansal ve makro ekonomik riskler ile gelişmekte olan ülkelerin risklerin den ziyade çok daha büyük bir etkiye sahip olduğu belirtilmekte dir. Ülke kredi riskinin finansal sisteme vereceği zararın büyüklü ğü nedeniyle, bir ülkenin kredi riskinin doğru ölçülmesi ve altta yatan determinantların doğru teşhis edilmesi son derece önemli dir.O nedenledir ki toplumsal anlamdaki ulusal güveni sağlaya bilmek ve dolarizasyonun önüne geçebilmek için uluslararası dü zeydeki iktisadi parametrelerin tespitinde kullanılan ortak kriter lerin şablon olarak Türkiye’de de uygulanmasına imkan tanıya rak parametrelerin biribiriyle uyumlu olarak örtüşmesini sağlaya bilme noktasına gelebilmek herşeyden daha önemlidir.