Küresel anamdaki Covid-19 pandemi salgını sebebiyle olası istihdam kaybını engellemek için geçen yıldan bu yana sürekli uzatılarak geçici şekilde yürürlüğe konan işten çıkartma yasağı ve işçiyi ücretsiz izne çıkarma uygulaması geçtiğimiz 1 Temmuz günü itibarıyla sona ermesinden sonra ücretsiz izinde bulunan 2 milyondan fazla işçinin tekrar istihdama dönüp dönmeyeceği belirsizliğini koruyor.Önlemlerin kalkmasıyla birlikte kitlesel olarak işten çıkarmalar da başlarken,DİSK-AR’ın henüz yasak kalkmadan önce geçen 10 Haziran’da yayımladığı rapora göreyse geniş tanımlı işsizlik oranı yüzde 27,4’eulaştı.Çalışma çağında olan 65,3 milyon kişinin yalnızca 18,8 milyonu kayıtlı tam zamanlı olarak çalışıyor. Kadınlarda ise bu oran yüzde 16.oranın da seyrediyor. Bu yönde de zaten sosyal medyaya yansıyan paylaşımlarda, birçok şirketin yasağın kalkmasıyla birlikte işten çıkarmalara başladığını gözler önüne serilmekle beraberbirçok yurttaş, toplu işten çıkarmalar sebebiyle aşama aşama işsiz kaldığını paylaşımlarla ortaya koyuyordu.Hal böyle iken konuyla ilgili yasağın sürdüğü dönemde bu yasağın bir kısım sektörlerde de kitlesel işten çıkarmaların devam ettiği de gözlerden kaçmıyordu.
* * *
Bu çerçevedeki son durumu değerlendiren Doçent Doktor Aziz Çelik, Yasağın kalkması sebebiyle işten çıkarmalar artabileceğine dikkat çekti. Çelik,“Çok sayıda işçi hem ödenekten yararlanıyordu hem de yasak sayesinde işini sürdürebiliyordu. Bunun kalkmasıyla birlikte özellikle iş güvencesi olmayan yerler işçilerin bir bölümünü çıkaracak gibi gözüküyor.Olanlarda da ekonomik güçlük sebebiyle çıkarmalar olacaktı. Bu beklenen bir sonuç, uzun süredir şirketler işten çıkarma yasağı ve kısa çalışma ödeneğinden yararlanıyordu”açıklaması yanında öteden beri süregelen iktisadi durgunlukla pandeminin birleşik pozisyonunun olası işsizlik artı şını olabildiğince tetiklediği izleniyor.Bu kapsamda;”Oluşacak işsizlikle mücadele edebilmek için öncelikle bu önlemlerin devam etmesi gerektiğinin altını çizen Çelik, “Çünkü pandemi bitmedi henüz. Çıkarmanın yasal çerçevesinde de işsizlik sigortasına paralel bir ödenek verilmesi gerekiyor. İşsizlik ödeneğinden yararlanamayacak kapsamdakiler işsizlik sigortasından da yararlanamayacaklar. İşten çıkarma yasağının pandemi sürecinde devam etmesi gerekirdi” vurgulaması da oldukça dikkat çekici bir açıklama.
* * *
Diğer taraftan Doçent Doktor Aziz Çelik’in açıklamasının deva mında;”İkinci seçenek ise işsizlik sigortasından yararlanma koşullarının kaldırılması olduğunu belirten Çelik şöyle devam etti: “Bir milyona yakın kişi nakdi ücret desteğinden yararlanıyor.
Bu kişiler 600 gün koşulu yüzünden işsizlik ödeneğinden yararla
namıyor. Bir başka çözüm önerisi de bu koşulların tümüyle kaldırılması. Bu şekilde işten çıkarılan herkesin işsizlik sigortasından yararlanabilmesi sağlanmalı. Yoksa en çok bu koşulları sağlayamayan kesim zarar görecek.” Şeklindeki ifadesi de işsizlik boyu tunun oransal açıdan artabileceğini öngörüyor. Çok tabii olarak görünen işsizlik oranı içinde kayıt dışı işsizlikle ilgili verilerin de olmadığı düşünülürse; sigortalı işçi sayısının değişmemesine kar şılık istihdamın olabildiğince düşmesi, önümüzdeki aylar itibarıy la kademe kademe işsizlik oranının artacağı yönünde alarm veri yor.
* * *
Sonuç olarak,bir önceki açıklanan verilere göre TÜİK Nisan 2021 dönemi gösterge işsizlik oranı olarak ifade ettiği mevsim etkisinden arındırılmış dar tanımlı işsizlik oranını yüzde 13,9 ve TÜİK’in âtıl işgücü olarak adlandırdığı, DİSK-AR’ın ise geniş tanımlı işsizlik olarak ifade ettiği oranı yüzde 27,4 olarak açıklamıştı.Böylece mevsim etkisinden arındırılmış dar tanımlı işsizlik oranı son bir yılda 0,2 puan, bir aylık dönemde ise 0,9 puanlık artış kaydederken;mevsim etkisinden arındırılmış geniş tanımlı işsizlik (âtıl işgücü) oranı ise son bir yılda 0,6 puan azaldı ve son bir aylık dönemde ise 0,9 puan artış ortaya çıkmıştı. Resmi olarak açıklan mış olan TÜİK verilerinden hareketle yaptığımız hesaplamaya göre mevsim etkisinden arındırılmış geniş tanımlı işsiz sayısı da Nisan 2021’de 9 milyon 837 bin olarak gerçekleşti. Nisan 2020’de 9 milyon 187 bin mevsim etkisinden arındırılmış geniş tanımlı işsiz sayısı son bir yılda 650 bin kişi artışla kayda geçmişti. Ger çekteki duruma göre TÜİK’in yeni kullanmaya başladığı metodolojiye göre açıklanan aylık veriler oldukça sınırlı bir kapsama sahip. Aylık verilerde daha önceki TÜİK metodolojisinde yer alan pek çok ayrıntı yer almıyor. Örneğin istihdam olup çalışmayanlar aylık verilerde yok.Bu nedenle salgın döneminde istihdamda görünüp işbaşında olmayanların sayıları TÜİK verilerinde yer almıyor. Yine iş aramayıp çalışmaya hazır olanların sayısı, ümidini kaybeden işsizlerin sayısı ve genç işsizliğe ilişkin ayrıntılar ise TÜİK’in aylık verilerinde yer almıyor.TÜİK ayrıca üç aylık veriler açıklayacağını ve ayrıntıların burada yer alacağını açıklamış ol sa da,o nedenle aylık veriler detaylı analiz yapmak için yeterli görünmüyor.