Global ekonomilerden ABD’nin iktisadi tablosuna bakıldığında; düşük gelir grubuna yüksek faizle verilen mortgage kredisi ipo tek krizinden bu yana 10 yıldan fazla bir süre geçti.Dolayısı ile bunun sonucu olarak birkaç ay içinde fabrika üretimi ve ticaret çöktü ve işsizliğin hızla artmasına neden oldu.Durumu kotarmak üzere Merkez Bankaları ve yasa yapıcılar finans sistemini destek leme hamleleri yaptılarsa da, süreç esas itibarıyla kırılgan ve mali yetli olduğundan istenen seviyede etkili olamadı.Bu kapsamda yine bir diğer küresel resesyon olasılığı ABD ve Asya ile Avrupa' daki en büyük ekonomilerin bariz yavaşlamasıyla gündeme gel meye devam ediyor.Bahse konu risk unsurlarının ne olduğunu incelediğimizde ise; CNBC'de yer alan haberde, yakın zamanda dünyada politik ve finansal stres yaratabilecek beş başlık bulunu yor;Bu unsurlardan biri Amerikan ekonomisinde yavaşlama; "Amerika hapşırırsa, dünya grip hasta olur"derler ve ABD Baş kanı Donald Trump'ın 1.5 trilyon dolarlık vergi revizyonunun et kisi artmaya başladıkça ABD ekonomisi burun çekme belirtileri göste riyor.Bu yıl nisan ayından haziran ayına kadar olan iş yatı rımı 2018 yılının aynı çeyreğine göre% 1 oranında azaldı. Ek ola rak tüketici güveni de Eylül ayında 9 ayın en düşüğüne geriledi. Ardından herkesi endişelendiren imalat verisi alındı ve Fabrika üretimi gösterdi ki imalat, 128 ayın en düşük seviyesine ge riledi. Bu veri Dow Jones Endeksi'nde iki günde yaşanan 800 puanlık dü şüşü tetikledi.Fed büyümenin Trump'ın hedefi olan yüzde üçün hay li altında yüzde 2.2 seviyesinde gerçekleşeceğini öngörüyor.
* * *
Bir diğeri ise;Çin’in borç yükü patlaması; Çin ekonomisini güç lendirmek için nefes kesici boyutlarda borca yüklendi. Washing ton merkezli Uluslararası Finans Enstitütsü (IIF)'nün tahminleri ne göre 2019'un ilk çeyreğinde Çin toplam devlet, hane halkı ve şirket borçluluğu gayrısafi yurt içi hasılanın yüzde 303'ü kadar. Yayımlanan bir rapora göre, finans dışı borç Çin'in toplam borç yü künü 40 trilyon doların üzerine çıkaran diğer sektörlerden borçlan mayla yenildi.Bir diğer unsur da;Hong Kong’daki protestolar; Dört aydan daha fazla süredir Hong Kong'da protestolar sürüyor. Gös teriler suçluların Çin'e iadesi yasa tasarısını protesto etmek amacıy la başladı,fakat şu anda reform isteyen göstericiler de da ha kapsam lı taleplerde bulunuyorlar. Şiddet ve yüksek ölçekli protestolar dünyanın geri kalanını dehşete düşürüyor ve Hong Kong Lideri Carrie Lam'in bu öfkeyi bastırabilmesi çok olası gö rünmüyor.Hong Kong finansal aktivite ve ticaret için önemli bir merkez. The Bank for International Settlements ülkenin 2016 yılında Döviz işlemlerin de 437 milyar doları aştığını hesapladı aynı zamanda Hong Kong dünyanın her yerine teslimatlar ger çekleştirilen önemli bir ihracat merkezi.
* * *
Küresel anlamdaki diğer dördüncü risk unusuru da,Arjantin’in finansal çöküşü; 2019 yılının başında, ünlü gelişen ülkeler yatı rımcısı Mark Mobius şirketinin Arjantin'den uzak durduğunu açıklamıştı.Bu arada da "Yaşam kalitesi ve eğitim düzeyi düştü ve ülkeledi makroekonomik durumdan da hiç memnun değiliz." şeklinde bir açıklama yapılmıştı. Mobius, yalnızca Başkan Mau ricio Macri'nin gelecek seçimlerde güçlü bir galibiyet alabilmesi halinde bir daha bakacağını söyledi. İlk oylama Ağustos ayında geldi, Macri ağır bir şekilde kaybetti ve pazar Mobius'u kapıdan çıkardı. Arjantin’ in Borsaları bu şok sonucunu takip eden günler de % 30’dan fazla değer kaybetti. Verilere göre, 1950'den bu ya na bir ülkedeki en büyük borsa endeksi düşüşü yaşandı.Sonraki saatlerde peso,ABD doları karşısında değerinin% 15'ini kaybetti Beşinci ve sonuncu sıradaki risk unsuru da;Trump’ın fovari dikta törünü devrilmesi; geçen ay, dünya çapında çeşitli medya kuruluş ları, İskenderiye ve başkent Kahire de dahil olmak üzere birçok şe
hirde Mısır hükümetine karşı gösteriler yaptığını bildirdi.Mısır’da ki gösteriler,Cumhurbaşkanı Abdel Fattah el-Sisi'nin Müslü man Kardeşler'in Mohamed Morsi'ye karşı askeri bir darbe yürüt tüğü 2013'ten bu yana hükümet onayı olmadan yasadışıydı. Mor si, bu yıl geçtiğimiz Haziran ayında yargılanması sırasında öldü. Protes tolar Mısır’ın EGX 30 borsası üzerinde doğrudan etkili ol du ve 2019’da biriken tüm kazançları% 11’e düşürdü.Yatırımcı lar kâr larını alıp borsadan çıkmaya başladı. Dışişleri Bakanlığı ra kamları, ABD’nin Mısır’a doğrudan yatırımının 21,8 milyar dolar olduğunu ve iki ülke arasındaki ilişkilerin yakın zamanda iyileşti ğini belirtti.
* * *
Sonuç olarak,bütün bu gelişmelerin sonucu olarak ilk etapta AB Ülkelerinin ihracat rekortmeni durumundaki Almanya’da resesyon riski, ekonomik sıkıntının hizmet sektörüne de yansıması ile birlik te artıyor. Almanya’da ekonomik sıkıntılar, hizmet sektörün deki keskin yavaşlamanın ülkenin sanayi krizinden kaynaklanan olum suzlukların yayılmakta olduğunu işaret etmesi ile birlikte kendini daha güçlü bir şekilde hissettiriyor. Zayıflık halen büyük ölçüde imalat sektöründe yoğunlaşırken, hizmet sektörü göster gesinin Eylül ayında aşağı yönlü revizyonu,Avrupa’nın en büyük ekono misinden gelen negatif haberlere bir yenisini ekledi. IHS Markit’e göre, veriler teknik resesyonun neredeyse kesin görün düğünü işa ret ediyor. Benzer bir tablo, Brexit endişelerinin sürdüğü bir ortam da Avrupa ekonomisi için de geçerli. Euro Bölgesi hiz met sektörü büyümesi de bu ay yavaşladı ve İngiltere’de sek tör beklenmedik bir şekilde daraldı. Bu durum, şirketlerin zaten işle rini olumsuz etki leyen belirsizliğe daha fazla katlanamayaca ğını gösteren bir uyarı işareti niteliğinde.Özetle belirtmek gerekirse; ABD’nin start verdiği ve Çin’le yaptığı rekabet ortamında ticaret savaşlarının geldiği nok tada; ticaret savaşlarının şimdilik bir kazananı olmadığı gibi üstüne üstlük bir de resesyon riskleri nin arka arkaya dalgalar halinde gel meye başladığını izliyoruz.Görünen o ki,içinde bulunulan finansal kırılganlığın yanı sıra ekonomideki darboğazların aşılması için orta ve uzun vadede Türkiye ekonomisinin istikrar arayışlarına yanıt bulması mümkün iken, bunun yerine zaten azalmakta olan güven ortamını büsbütün buharlaştıran ve yok eden kısa vadeli önlemlerin cari kılınmasının kimseye faydası olmayacağı da çok açık bir durum.