Birleşmiş Milletler (BM) Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) nün en son yayımladığı Ekim/2020 Küresel Gıda Fiyat Endeksine göre küresel gıda fiyatları, tahıllar, şeker, süt ürünleri ve bitkisel yağlar başta olmak üzere Ekim'de art arda beşinci ayında da yükselişini sürdürüyor.Ticareti en fazla yapılan gıda ürünlerinin uluslararası fiyatlarını izleyen FAO Gıda Fiyat Endeksi, Ekim 2020'de ortalama 100.9 puan olarak, Eylül'e göre yüzde 3.1 ve Ekim 2019'daki değerinden yüzde 6.0 üzerinde çıktı.FAO Tahıl Fiyat Endeksi bir önceki aya göre yüzde 7.2 artarak Ekim 2019'daki değerinin yüzde 16.5 üzerine çıktı. Artışın başlıca nedeni, buğday fiyatlarındaki daralan ihracat, Arjantin'deki kötü büyüme koşulları ve Kuzey Amerika, Karadeniz bölgesi ve Avrupa'da devam eden kurak havanın kışlık buğday ekimlerinin etkilenmesidir. Mısır, yemlik arpa ve sorgum fiyatları da Ekim ayında yukarı yönlü baskı altında kalırken, pirinç fiyatları da gerilemeye girdi.Bu kapsamda FAO Bitkisel Yağ Fiyat Endeksi, palm ve soya yağı fiyatlarının öncülüğünde dokuz ayın en yüksek seviyesini görerek ay içinde yüzde 1.8 arttı. Buna karşılık, bölgedeki COVID-19 durumunun son zamanlarda kötüleşmesinin ardından, kolza yağı fiyatları, Avrupa Birliği'nde (AB) talebe ilişkin artan belirsizlik nedeniyle orta derecede düştü.
* * *
Bu arada FAO Süt Ürünleri Fiyat Endeksi ise Eylül ayına göre Ekimdeyüzde 2.2 arttı. En çok peynir yükselirken, onu yağsız süt tozu, tam yağlı süt tozu ve tereyağı izledi. Ekim ayındaki fiyat artışları, Asya ve Orta Doğu pazarlarından gelen yoğun ithalat talebiyle desteklenen kısa vadeli teslimatlar için pazar daralmasını da yansıtıyordu.FAO Şeker Fiyat Endeksi açısından Eylül ayına göre yüzde 7.6 arttı. Bu, büyük ölçüde hem Brezilya hem de dünyanın en büyük şeker üreten iki ülkesi olan Hindistan'da daha düşük şeker üretimi beklentisinden etkilendi. Diğer bir endeks türü olan FAO Et Fiyat Endeksi, kısmen Çin'in Almanya'ya uyguladığı ithalat kısıtlamalarının devam eden etkisinin bir yansıması olarak domuz eti fiyatlarındaki düşüşün etkisiyle Ocak ayından bu yana dokuzuncu kez aylık olarak düşerek Eylül'e göre yüzde 0.5 düştü.Büyükbaş ve bunun yanında ayrıca kümes hayvanı eti fiyatları da düşerken, küçükbaş hayvan eti fiyatları istikrarlı iç talep ve düşük ihracat arzıyla yükseldi.Aşağı yönlü gidişe rağmen, tahıl üretiminin hala tüm zamanların en yüksek seviyesine ulaşması bekleniyor.FAO tarafından yeni yayınlanan en son Tahıl Arz ve Talep Özetinde belirtildiği üzere dünyanın 2020 tahıl üretiminin arka arkaya iki ay boyunca yaklaşık 13 milyon ton azalmasını büyük ölçüde azalan dünya iri tahıl üretimi beklentilerine dayandırdı. Bununla birlikte, küresel tahıl üretiminin hala 2 750 milyon ton ile rekor bir seviyede olacağı tahmin ediliyor ve 2019 üretimini yüzde 1.6 ile geride bırakıyor.Dünya iri taneli tahıl üretim tahminindeki düşüş, devam eden olumsuz hava koşullarının rekolte beklentilerini daha da düşürdüğü AB ve Ukrayna’nın mısır üretimi için daha düşük beklentileriyansıtıyor.Kuru havanın etkisiyle Ukrayna ve Arjantin'de daha düşük üretim beklentileri nedeniyle 2020 için küresel buğday üretimi tahmini de bu ay bir miktar azaldı.Halihazırda kuzey yarımkürede ekilmekte olan 2021 kışlık buğday mahsulü için beklentiler genel olarak güçlü ve bu da başta AB olmak üzere birçok ana üretici ülkedeki yüksek fiyatlara cevaben artan ekim beklentilerinide yansıtıyor.
* * *
Sonuç olarak,çoğunlukla AB'deki buğday tüketimine yönelik yukarı doğru revizyonların etkisiyle, FAO 2020/21 yıllarında dünya toplam tahıl kullanımı tahminini hafifçe artırarak 2 745 milyon tona yükseltti; bu, 2019/20 seviyesine göre yüzde 1.9'luk bir artışı gösteriyor. Ülkemiz şartları açısından ise halen kovid-19 korono virüs vakalarındaki belirsizliğin devam etmesi sebebiyle,uzmanlar salgın patlak verdiğinden beri tarım sektörüne yönelik alınması gereken önlemler ve ortaya çıkabilecek sorunlar hakkında uyarılarda bulunuyor.Sektör temsilcileri, stok tarafında bir sıkıntı yaşanmadığını dile getirse de kimi ürünler için üretim ve hasat zamanının gelmesi, bu krizin tarım sektörünü nasıl etkileyeceğine dair soru işaretlerinin oluşmasına neden oluyor. Her ne kadar Tarım ve Orman Bakanı Bekir Pakdemirli, Türkiye'de vatandaşların gıda arz güvenliği konusunda endişelerinin olmaması gerektiğini söylüyorsa da,uzmanlar, tarım sektörü için koronavirüs krizi kapsamında ayrıca destek ve teşvik paketinin açıklanmamış olmasını da eleştiriyor. Tarım sektöründeki mevcut durumla ilgili TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası, hükümetin koronavirüs krizine karşı açıkladığı yaklaşık 100 milyar TL büyüklüğündeki Ekonomik İstikrar Kalkanı adındaki pakette tarım sektörü için önlemlerin yeralmamasını eleştirirken,tarım yazarı Ali Ekber Yıldırım da Dünya Gazetesi için kaleme aldığı makalelerinde özellikle kovid-19 koronavirüs önlemleri kapsamında tarıma verilen veya verilmesi planlanan hiçbir yeni desteğin olmadığını açıklaması da mevcut durumun açıkça gözler önüne seriyor. Bu gidişle tarım ve hayvancılık sektörleri kapsamında gerekli önlemler alınmadığı takdirde önümüzdeki aylar ve gelecek yıllar itibarıyla zaten yükseliş trendinde olan gıda fiyatlarındaki artış her halükârda kaçınılmaz olacak gibi gözüküyor.
