Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütünden (FAO) yapılan açıklamaya göre, bitkisel yağ fiyat endeksi, palm yağı fiyat kotasyonlarının güçlü küresel ithalat talebiyle artması, biyodizel üretimi kullanımındaki artış ve gelecek yıl oluşabilecek arz eksik liğiyle kasımda aylık bazda yüzde 10,4 yükseldi. Bu dönemde kanola ve soya yağı değerleri de arttı. Et Fiyat Endeksi de kasım da bir önceki aya göre yüzde 4,6 arttı. Sığır ve küçükbaş hayvan fiyat kotasyonları, özellikle Çin'den yıl sonu kutlamaları öncesi gelen istikrarlı ithalat talebiyle en çok yükselen kotasyonlar oldu. Şeker Fiyatı Endeksi de aylık bazda yüzde 1,9 artış gösterdi. Tahıl Fiyat Endeksi ise kasımda bir önceki aya göre yüzde 1,2 geriledi. Pirinç değerleri, Arjantin ve Brezilya'da sabit kalsa da ABD mısır ihracatı fiyatlarının bastırıcı gücüyle düştü. Süt Ürünleri Fiyat Endeksi, Avrupa'da süt üretiminde mevsimsel düşüş yaşanması ve küresel talebin istikrarlı kalması sebebiyle artış kaydetti. Böylece, küresel gıda fiyat endeksi, kasımda bir önceki aya göre yüzde 2,7, geçen yılın aynı dönemine göre ise yüzde 9,5 artarak 177,2 değerine ulaştı.
* * *
Türkiye’deki gıda kalemlerindeki fiyat artışlarına dikkat edildi ğinde ise Dünya gıda fiyatlarındaki artışların oldukça üstüne çık tığı izleniyor.Öyle ki halkın en yoksul kesiminin gelirinin büyük bölümünü ayırmak zorunda olduğu gıda harcamalarındaki artış kasım ayında yeniden hızlandı. Kasımda yüzde 3,8 oranında artan gıda fiyatlarında son bir yılda yaşanan artış ise yüzde 38,9’u bul du. Birleşik Kamu-İş Konfederasyonun bünyesindeki Ar-Ge birimi KAMUAR’ın, Ankara’daki pazar ve marketlerden fiyat larını her ay düzenli olarak derlediği ve halkın en fazla tükettiği 77 gıda maddesinden oluşan bir sepeti esas alarak yaptığı “halkın enflasyonu” araştırmasının kasım ayı sonuçları açıklandı. Araştır maya göre söz konusu sepet için harcanan para kasım ayında bir önceki aya göre yüzde 3,8 oranında artarken, yılın ilk 11 aylık döneminde yüzde 36,3 son bir yıllık dönemde ise yüzde 38,9 ora nında arttı. Bu araştırmayla, gıda fiyatlarında yaşanan yükselişten en büyük zararı, gelirinin büyük bölümünü gıdaya ayırmak zorun da olan ve enflasyona karşı herhangi bir koruması bulunmayan ücretlilerin ve yoksulların yaşadığı gerçek enflasyonun boyutu nun ortaya konulması amaçlanıyor.
* * *
Bu yönde TÜİK’in en son açıkladığı Hanehalkı Tüketim Harca ması araştırmasına göre 2018 yılında Türkiye’deki en yoksul yüz de 20’lik kesim harcamalarının yüzde 28,7’sini gıda için yapar ken, en zengin yüzde 20’lik kesim ise gıdaya en yüzde 15,4 ora nında pay ayırdı. Gıdanın harcamalar içerisindeki payı Türkiye genelinde ise yüzde 20,3 olarak ölçüldü. Dolayısıyla gıda fiyatla rında yaşanan artış ve azalışlar, harcamalarının büyük bölümünü gıdaya ayırmak zorunda bulunan yoksulların enflasyonunu zen ginlere göre çok daha fazla etkiliyor. Türkiye’deki aileler gıda için harcadıkları her 100 liranın 17,9 lirasını pirinç, ekmek, bulgur, buğday unu, makarna ve şehriye gibi ürünlere harcıyor. Diğer ülkelere göre miktar olarak çok az tüketilmesine rağmen, dünyanın belki de en yüksek fiyatlarının geçerli olması nedeniyle et ve balık için yapılan harcamalar ise gıda harcamalarının yüzde 22,4’ünü oluşturuyor. Süt, peynir, tereyağı ve diğer süt ürünleri ile yumurtanın gıda harcamaları içerisindeki payı ise yüzde 13,4’ü buluyor. Türkiye’de gıda için harcanan her 100 liranın 5,5 lirası tereyağı dışındaki yağlara,10,8 lirası meyveye, 15,1 lirası sebzeye, 6,1 lirası şeker, reçel, bal gibi gıda ürünlerine, 3,1 lirası çay ve kahveye, 3,6 lirası alkolsüz içeceklere, 2,2 lirası ise diğer gıda maddelerine ayrılıyor.
* * *
Gerçekte enflasyon oranı üzerinde büyük paya sahip durumdaki gıda harcamaları yanında gıda fiyatlarındaki aşırı artışların nede nine bakıldığında; döviz kurundaki dalgalanmalar ve bunun sonu cu TL.değerindeki düşüşler büyük rol oynuyor. Döviz kurundaki yükselmeden kaynaklı üretim girdilerindeki maliyetler %100 leri aşmasına ek olarak, Her geçen gün temel girdi kalemlerinden yem, gübre ve mazota gelen zamların devam etmesi, üreticinin kazancını eritirken, tüketiciyi de pahalı gıdaya mahkûm etti. Meyve harcamalarının yüzde 8,1 oranında arttığı kasım ayında sebze harcamalarında ise bir önceki aya göre yüzde 28,9 oranında yükseliş gözlendi.Bu arada bakliyat fiyatları yüzde 8,7 oranında artarken, salça, zeytin, bal, çay tuz ve benzeri gıda maddelerinden oluşan diğer gıda fiyatlarında yüzde 0,1 oranında artış oldu. Yılın ilk 11 aylık döneminde gıda fiyatlarında toplam yüzde 36,3 ora nında yükseliş kaydedildi. Geçen yılın aralık ayına göre ekmek, un, bulgur vb. gıda ürünlerinin fiyatları yüzde 11,5, et ve balık fiyatları yüzde 6,3 oranında arttı. Süt ve süt ürünlerinin fiyatların da yüzde 34,4, meyve fiyatlarında yüzde 67, sebze fiyatlarında yüzde 65,5, bakliyat fiyatlarında yüzde 18,3 artış oldu. Yağ fiyat larının yüzde 17,2 oranında arttığı bu dönemde, diğer gıda fiyatla rında ise yüzde 41,5 oranında yükseliş yaşandı.
* * *
Sonuç olarak, Gıda harcamalarında bir önceki yılın aynı ayına göre (Kasım 2018) ise yüzde 38,9 oranında artış yaşandı. Son bir yılda ekmek, un, bulgur, makarna ve benzerlerinin fiyatlarında yüzde 14,2, et-balık fiyatlarında 3, süt ve süt ürünleri ile yumurta fiyatlarında yüzde 27,8 oranında artış yaşandı. Bir yıl öncesine göre göre katı ve sıvı yağ fiyatları yüzde 17,4 oranında arttı. Meyve fiyatları yüzde 95,9 oranında, sebze fiyatları ise yüzde 93,6 oranında artış gösterdi. Bakliyat fiyatları yüzde 21,9 diğer gıda fiyatları ise yüzde 36 oranında arttı.Ekonomistler açısından bu kapsamda yapılan yorumlara bakılırsa; İktisatçı Mustafa Sön mez, enflasyonun 12 aylık ortalama artışının yüzde 19.7 olduğu na dikkati çekerek; "Ne oldu? Tüketici enflasyonu yine iki haneli oldu ve yüzde 11 e yaklaştı. 12 aylık ortalaması yüzde 16 ya yakın. Hani tek hane:)) Çarşı pazarda hissedilen enflasyonu en iyi 12 aylık ortalama yansıtır. Genelde %16 ya yaklaşan enflasyon, gıda, sağlık, tekel ürünlerinde %21 e yaklaşıyor. Üretici, yani sanayicinin fiyatları Kasım’dan Kasım’a yıllık %4.2 artmış, oysa 12 aylık ortalama artış% 19,7 Dikkate alınması gereken bu oran." derken; Ekonomist Emre Alkın enflasyon rakamları hakkında, "Enflasyon baz etkisi sebebiyle çift haneye dönecekti. Sürpriz yok.. Bundan sonraki aylarda çok daha dikkatli izlemek gereki yor,”sözleri yanısıra,” Bundan sonraki aylarda çok daha dikkatli izlemek gerekiyor gelişmeleri.”demesi de enflasyonun önümüzde ki 12.ay olan Aralık ayında da yükselmesinin sürpriz olmayacağı na işaret ediliyor.
