Geçtiğimiz Mart/2022 Ayına ait Türkiye İstatistik Kurumu’nun yayımladığı Tarım Üretici Fiyat Endeksine bir göz gezdirdiğimizde Tarım-ÜFE’de (2015=100), 2022 yılı Mart ayında bir önceki aya göre %12,02, bir önceki yılın Aralık ayına göre %46,31, bir önceki yılın aynı ayına göre %84,11 ve on iki aylık ortalamalara göre %36,59 oranında artış gerçekleştiğini görüyoruz. Hal böyle iken,ektörlerde bir önceki aya göre tarım ve avcılık ürünleri ve ilgili hizmetlerde %11,50, ormancılık ürünleri ve ilgili hizmetlerde %17,49 ve balık ve diğer balıkçılık ürünlerinde %25,66 artış gerçekleşti. Ana gruplarda bir önceki aya göre canlı hayvanlar ve hayvansal ürünlerde %6,20, tek yıllık bitkisel ürünlerde %12,56, çok yıllık bitkisel ürünlerde de %16,98 artış gerçekleşmiş bulunuyor. Bu arada ıllık artışın düşük olduğu alt gruplar sırasıyla, %32,10 ile koyun ve keçi, canlı; bunların işlenmemiş süt ve yapağıları ve %32,31 ile turunçgiller oldu. Buna karşılık, yıllık artışın yüksek olduğu alt gruplar ise sırasıyla, %208,09 ile lifli bitkiler, %148,76 ile sebze ve kavun-karpuz, kök ve yumrular ve %110,56 ile tahıllar (pirinç hariç), baklagiller ve yağlı tohumlar olması da bu işin cabası.
* * *
İşin en ilginç noktası da küresel anlamdaki gıda fiyatların da kümülatif artışlar izlenirken;BM Gıda ve Tarım Örgütü (FAO), dünya gıda emtia fiyatlarının, Karadeniz bölgesindeki savaşın temel tahıllar ve bitkisel yağlar için piyasalarda şoklar yaratmasıyla büyük bir sıçrama yaparak, geçtiğimiz Mart ayında şimdiye kadarki en yüksek seviyelerine ulaştığını açıklarken, FAO Et Fiyat Endeksi de, yüzde 4,8 artarak tüm zamanların en yüksek seviyesine ulaştı.Yaygın olarak işlem gören gıda ürünleri sepetinin uluslararası fiyatlarındaki aylık değişiklikleri yansıtan FAO Gıda Fiyat Endeksi, Mart ayında ortalama 159,3 puanla, endeksin fiyat takibine başladığı 1990 yılından bu yana en yüksek seviyesine ulaştı. Şubat ayına göre yüzde 12,6 artışa işaret eden bu seviye, Mart 2021'e göre ise yüzde 33,6 daha yüksek görünüyor.Ukrayna’daki savaşın tetiklemesiyle buğday ve bütün iri taneli tahıl ürünlerinde büyük fiyat artışları yaşandı. Bu nedenle de FAO Tahıl Fiyat Endeksi, Mart ayında Şubat ayına göre yüzde 17,1 daha yüksek seviyede gerçekleşti. Rusya Federasyonu ve Ukrayna, son üç yılda sırasıyla küresel buğday ve mısır ihracatının yaklaşık yüzde 30 ve yüzde 20'sini gerçekleştiriyordu. Dünya buğday piyasalarındaki fiyatlar, Amerika Birleşik Devletleri'ndeki mahsul koşullarına ilişkin endişelerle daha da tırmanarak ay boyunca yüzde 19,7’lik bir artış kaydetti. Bu arada mısır fiyatları aylık bazda yüzde 19,1 artarak arpa ve sorgum fiyatları ile birlikte rekor seviyeye ulaştı. FAO’nun Pirinç fiyat endeksi ise, birçok farklı nedenden dolayı Mart ayında Şubat ayına göre küçük bir değişiklik gösterdi. Fiyatlar hala bir önceki yılın yüzde 10 altında seyrediyor.Ancak tedarik zincirindeki mevcut sıkıntılar bu fiyat artışlarını yukarı yönlü etkileyebilir.
* * *
Sonuç olarak, TÜİK’in en son yayımladığı Mart/2022 Ayı Tarım ÜFE fiyat artışları ile küresel gıda fiyatların daki fiyat artışları birleştirildiğinde önümüzdeki aylar itibarıyla bu fiyat artış sürecinin süreğenleşerek yüksek enflasyonu daha da yapışkan hale getirmesi kaçınılmaz gözüküyor.Çünkü gıda fiyatlarındaki hem küresel hem de Türkiye koşullarında özellikle bizim gibi temel girdilerin çoğunluğunun ithalatla karşılandığı dikkate alındığında; maliyet enflasyonunun tüm etkinliği ile karşımıza çıkarak girdi maliyetlerinin artışından kaynaklı fiyat artışlarının piyasalar üzerinde egemen olduğunu görüyoruz.Kaldı kiFAO ayrıca en son yayımladığı 2022 yılında küresel buğday üretimi için 2021 yılına göre yüzde 1,1 artışla 784 milyon tonluk bir tahmin içeren yeni Tahıl Arz ve Talep Özetine göre Rusya'dan elverişli hava koşullarının sürdüğüne dair haberler, Ukrayna'nın başta kışlık buğday olmak üzere ekili alanlarının en az yüzde 20'sinin, , doğrudan tahribat kısıtlı erişim veya mahsulleri hasat etmek için kaynak eksikliği nedeniyle hasat edilemeyebileceği beklentileri ile Çin, Avrupa Birliği, Hindistan, Kuzey Amerika ve diğer ülkelerdeki olası üretim eğilimlerini de kapsıyor. Arjantin, Brezilya ve Güney Afrika'da kaba tahıl üretimi beklentileri ise olumlu olmaya devam ediyor.Çok tabii olarak FAO, bu dönemki hububat ticaret tahminini de, Ukrayna’daki savaş ve mevcut bilgiler ışığında 469 milyon tona düşürmüş olmasıylabu rakam 2020/2021 sezonuna göre bir daralma anlamına geliyor. Özetle Ülkemizin 2022 yılı arz açıkları konusunda sıkıntıya düşmemek açısından daha şimdiden bir kısım önlem lerin alınması zorunlu gözüküyor.