Türkiye İstatistik Kurumu’nun en son yayımladığı Eylül/2022 Ayı Tarım Ürünleri Üretici Fiyat Endek sine göre Tarım-ÜFE'de (2015=100), 2022 yılı Eylül ayında bir önceki aya göre %7,14, bir önceki yılın Aralık ayına göre %113,98, bir önceki yılın aynı ayına göre %156,00 ve on iki aylık ortalamalara göre %99,82 oranında artış olurken,sektörlerde bir önceki aya göre, balık ve diğer balıkçılık ürünlerinde %9,32 azalış, ormancılık ürünleri ve ilgili hizmetlerde %2,30 azalış ve tarım ve avcılık ürünleri ve ilgili hizmetlerde %7,94 artış gerçekleşti.
* * *
Ana gruplarda bir önceki aya göre canlı hayvanlar ve hayvansal ürünlerde %2,16, tek yıllık bitkisel ürünlerde %6,90 ve çok yıllık bitkisel ürünlerde %20,36 artış gerçekleşti.Bu arada ıllık artışın düşük olduğu alt gruplar sırasıyla, %78,80 ile koyun ve keçi, canlı; bunların işlenmemiş süt ve yapağıları ve %94,80 ile yumuşak çekirdekli meyveler ve sert çekirdekli meyveler oldu. Buna karşılık, yıllık artışın yüksek olduğu alt gruplar ise sırasıyla, %297,29 ile lifli bitkiler ve %215,70 oranı ile çeltik kayda geçti.Bir önceki aya göre azalış gösteren alt gruplar sırasıyla, %1,36 ile üzüm ve %1,33 ile tahıllar (pirinç hariç), baklagiller ve yağlı tohumlar oldu. Buna karşılık, aylık artışın yüksek olduğu alt grup ise %29,45 ile lifli bitkiler ve %21,05 ile tropikal ve subtropikal meyveler olurken;Eylül 2022'de, endekste kapsanan 84 maddeden, 31 maddenin ortalama fiyatında azalış, 48 maddenin ortalama fiyatında ise artış gerçekleşti.
* * *
TÜİK’in bu kapsamdaki Eylül/2022 Ayı Üretici Fiyat Endeksi verileri analiz edildiğinde; 2022 yılı Eylül ayında bir önceki aya göre %7,14, bir önceki yılın Aralık ayına göre %113,98, bir önceki yılın aynı ayına göre %156,00 ve on iki aylık ortalamalara göre %99,82 oranında artış olması ÜFE ve TÜFE arasında bir nedenselliğin mevcut olması anlamına gelirken;üretici ve tüketici fiyatlarının zamanla birbirine aktarıldığını,nedenselliğin yönü de aktarma mekanizmasının hangi yönde çalıştığını göstermektedir.Bu çerçevede özellik le yaptığı yansıma ile temel girdi durumundaki akarya kıt kapsamındaki motorine yapılan zamlar yanında; di ğer girdi fiyatlarındaki fiyat artışların geniş dalgalar ha linde yaptığı yayılma ile ağırlıklı şekilde arz-talep den gesi ilişkisinin istikrarsızlaşmasından fiyat artışlarının oluştuğu izlenmektedir.
* * *
Sonuç olarak, hem uzun hem de kısa dönemde ÜFE’den TÜFE’ye doğru bir nedensellik ilişkisi olduğu dü şünülürse;kısa dönemde meydana gelen dengesizliğin uzun dönemde giderilememesi maliyet şoklarının TÜFE üzerindeki etkilerinin yansımalı şekilde kalıcı olduğunu göstermektedir.Bu nedenledir ki,Türkiye’de enflasyon ile tahminlerin yapılması noktasında ÜFE’ye göre hesaplanan enflasyon oranının uygun bir gösterge oluşturacağı ortaya konulmuş olmaktadır.Aslın da üretici fiyat endeksi (ÜFE), üretilen toplam mal ve hizmetin, üretici satış fiyatlarının belirlenmesinde kullanılan endekstir. Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE) belirlenirken belirli bir dönemde oluşan değişiklikler esas alınır.Bu parametreler ısınma,barınma,beslenme,giyin me,ulaşım ve eğitim gibi mal ve hizmetlerin üreticiye olan maliyetleri kullanılarak hesaplanmasıdır.Üretici Fiyat Endeksi; kömür, petrol, doğalgaz, maden grubu, gıda ve içecek grubu, tütün ürünleri, tekstil ürünleri, kağıt ürünleri, kimyasal maddeler, mobilya, ulaşım araçları, elektrik üretim ve dağıtım grubu, elektrikli aletler gibi birçok mal ve hizmetin üreticiye olan maliyetinin belirli bir dönem içinde hesaplanması ile belirlenir.
KAYNAK:Eylül/2022 Ayı Tarım Ürünleri Üretici Fi yat Endeksi verileri (TÜİK)