Küresel pandeminin çeşitli varyantlarla dünyadaki olası etkileri devam ederken;İstanbul Sanayi Odası (İSO) Türkiye İmalat PMI (Satın Alma Yöneticileri Endeksi) anketinin açıklanan Ekim/2021 Ayı verilerine göre,manşet PMI, eylül ayındaki 52,5 seviyesinden ekimde 51,2 ile üst üste beşinci ay eşik değer 50,0’nin üzerinde gerçekleşmesine karşın bir önceki aya göre gerileme gös terdi. Bu kapsamda sektördeki yavaşlama belirtileri özellikle üretim ve yeni siparişlere ilişkin verilerde ön plana çıktı. Her iki gösterge de yılın son çeyreğinin başlangıcında hız kaybederken,mevcutdetaylara bakınca, tedarik zincirlerindeki aksamaların talep ve üretimi sınırladığı, hammadde teminindeki aksamalar ve Türk lirasındaki değer kaybının da enflasyonist baskıların artmasına neden olduğu açıkça izleniyor. Bir taraftan da ihracat talebinin gücünü korumakta oluşu verinin olumlu yanı olurken, ihracat talebini karşılamak için yapılan ara malı ithalatında- tedarik konusu- TL’nin değer kaybına bağlı maliyet artışları da yerli imalat sanayicisini zorlamakta iken, tedarik sorunlarının 2022 sonlarına kadar devam edebileceği beklentisi ve TL’nin değerinin artması için bir neden olmaması son çeyreğin imalat sanayi açısından zorlu geçeceğine işaret ettiği görülüyor.
* * *
Dolayısı ile bu da 2021 ve ötesinde büyüme problemi ve yüksek enflasyon sorunları ile bizleri yeniden başbaşa bırakıyor.
Konuyla ilgili sektördeki yavaşlama belirtileri özellikle üretim ve yeni siparişlere ilişkin verilerde ön plana çıktı. Her iki gösterge de yılın son çeyreğinin başlangıcında hız kaybetti. Girdi temininde yaşanan zorluklar ve döviz kurlarındaki olumsuz dalgalanmalar aktiviteyi sınırladı ve üretim hacmi son 5 ayda ilk kez azaldı.Bahse konu gelişmeler yeni siparişlerin de ılımlı düzeyde olmakla birlikte yavaşlamasına yol açtı. Firmalar yeni siparişleri kısıtlayan etmenler arasında özellikle elektronik parça tedarikindeki yetersizliklere işaret etti. Diğer yandan, toplam yeni siparişlerdeki görünümün aksine yeni ihracat siparişlerinde artış güçlü şekilde devam etti.Hal böyle iken,Ekim ayında tedarik zincirlerindeki gecikmeler sektör içerisinde yaygın olarak devam etti ve teslimat süreleri Eylül ayına kıyasla daha yüksek oranda arttı. Tedarikçilerden gelen bildirimler, malzeme temininde zorluklar yaşandığı yönündeydi.Bunun yanı sıra nakliye sıkıntılarının ve mal ithalatında yaşanan sorunların da teslimat sürelerinin artmasında ayrıca rol oynadığı da ifade ediliyor.
* * *
Sonuç olarak, bu arada ortaya çıkan arz kısıtlamaları da arz-talep dengesini bozarak talep ve üretim hacimlerini sınırlamanın yanı sıra fiyat artışlarına da yol açtı. Girdi maliyetleri keskin bir şekilde arttı ve bu artış son üç ayın en yüksek oranında kaydedildi. Türk lirasındaki değer kaybı da girdi fiyatlarındaki yükselişin temel sebeplerinden biri oldu. Bunun sonucunda firmalar kendi satış fiyatlarını artırdı ve enflasyon oranı Eylül 2018’den beri en yüksek seviyeye ulaştı.Böylesi bir tablo karşısında da gelecekteki olası fiyat artışlarına ve ham madde arz kısıtlarına karşı güvenlik sağlama çabaları, girdi stoklarının aylık bazda üst üste üçüncü kez artmasına yol açtı. Söz konusu artışın hızı, Eylül’de kaydedilen 45 aylık rekor düzeyinin hemen altında kayda geçmiş oldu.İstanbul Sanayi Odası Türkiye İmalat PMI anket verileri hakkında analitik bir değerlendirmede bulunan IHSMarkit Ekonomi Direktörü Andrew Harker ise;”Son aylarda dikkat çektiğimiz arz kısıtları, Türk imalat sektörünü gerçekten olumsuz etkilemeye başladı. Elektronik parçalar gibi bazı önemli ürünler çoğu zaman temin edilemezken bu durum üretim ve yeni sipariş hacimlerini sınırlıyor. Ürün temin edebildikleri durumlarda ise firmalar,Türk lirasındaki değer kaybının güçlendirdiği enflasyonist baskılar sonucu giderek daha yüksek fiyatlar ödemek zorunda kalıyorlar. Son PMI anketinin yeni ihracat siparişlerinde devam eden artış gibi olumlu bir gelişme içermesine rağmen, yılın dördüncü çeyreği firmalar için zor geçecek gibi görünüyor”değerlendirmesi bu yönde olası sıkıntılara işaret ediyor