Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB),ekim ayına ait açıkladığı reel kesim güven endeksine göre (RKGE), bir önceki aya göre 3,8 puan azalarak 109,6 oldu.Endeksi oluşturan anket sorularına ait yayılma endeksleri incelendiğinde, sabit sermaye yatırım harcaması ve son 3 aydaki toplam sipariş miktarına ilişkin değerlendirmeler endeksi artış yönünde etkilerken, gelecek 3 aydaki üretim hacmi, genel gidişat, mevcut mamul mal stoku, gelecek 3 aydaki toplam istihdam, gelecek üç aydaki ihracat sipariş miktarı ve mevcut toplam sipariş miktarına ilişkin değerlendirmeler endeksi azalış yönünde olumsuz etkiledi.Endeksi oluşturan anket sorularına ait yayılma endeksleri incelendiğinde, sabit sermaye yatırım harcaması ve son üç aydaki toplam sipariş miktarına ilişkin değerlendirmeler endeksi artış yönünde etkilerken, gelecek üç aydaki üretim hacmi, genel gidişat, mevcut mamul mal stoku, gelecek üç aydaki toplam istihdam, gelecek üç aydaki ihracat sipariş miktarı ve mevcut toplam sipariş miktarına ilişkin değerlendirmeler endeksi azalış yönünde etkiledi. Mevsimsellikten arındırılmış reel kesim güven endeksi (RKGE-MA) bir önceki aya göre 2,0 puan azalarak 111,3 seviyesinde gerçekleşti.
* * *
Bu arada son üç aya yönelik değerlendirmelerde, üretim hacmi, iç piyasa sipariş miktarı ve ihracat sipariş miktarında artış bildirenler lehine olan seyrin bir önceki aya göre güçlendiği gözlemlenirken;Mevcut toplam siparişlerin mevsim normallerinin altında olduğu yönündeki değerlendirmeler ile mevcut mamul mal stokları seviyesinin mevsim normallerinin üstünde olduğu yönündeki değerlendirmelerin bir önceki aya göre iyileştiği de kayda geçti.Gelecek üç aya yönelik değerlendirmelerde, üretim hacmi, iç piyasa sipariş miktarı ve ihracat sipariş miktarında bir önceki ayda artış bekleyenler lehine olan seyrin zayıfladığı görülmektedir. Gelecek üç aydaki istihdama ilişkin artış yönlü beklentilerin zayıfladığı, gelecek on iki aydaki sabit sermaye yatırım harcamasına ilişkin artış yönlü beklentilerin ise güçlendiği gözlemlendi.Ortalama birim maliyetlerde, son üç ayda artış olduğunu bildirenler ve gelecek üç ayda artış olacağını bekleyenler lehine olan seyrin güçlendiği görüldü. Gelecek üç aydaki satış fiyatına ilişkin artış yönlü beklentilerin de güçlendiği gözlendi. Gelecek on iki aylık dönem sonu itibarıyla yıllık ÜFE beklentisi bir önceki aya göre 1,6 puan artarak yüzde 27,7 seviyesinde gerçekleşti.
* * *
Sonuç olarak,2021 yılı Ekim ayında, ankete katılan işyerlerinin yüzde 49,2'si üretimlerini kısıtlayan faktör bulunmadığını belirtirken, yüzde 14,7'si talep yetersizliğinin üretimlerini kısıtlayan en önemli faktör olduğunu belirtmiş, onu sırasıyla hammadde-ekipman yetersizliği, işgücü yetersizliği, mali imkansızlıklar ve sırasıyla diğer faktörler izlenmiştir. Hal böyle iken,on üç aydaki rekabet gücüne ilişkin gelişmeler değerlendirildiğinde, yurt içi piyasalardaki rekabet gücüne ilişkin olarak bir önceki dönemde artış bildirenler lehine olan seyrin güçlenerek devam ettiği gözlendi. Avrupa Birliği içindeki ve dışındaki yurt dışı piyasalardaki rekabet gücüne ilişkin artış yönlü değerlendirmelerin de güçlenerek devam ettiği;içinde bulunduğu sanayi dalındaki genel gidişat konusunda, bir önceki aya kıyasla daha iyimser olduğunu belirtenlerin oranı yüzde 9,6‘ya, aynı kaldığını belirtenlerin oranı yüzde 72,5‘e gerilerken, daha kötümser olduğunu belirtenlerin oranı ise yüzde 17,9‘a yükseldiği görüldü.Özetle kurdaki dönemsel dalgalan maların neticesinde satınalma gücündeki azalmaların etkisinin reel kesime aşama aşama yayıldığı da izlenen ler arasında yer alması önümüzdeki aylarda stagflasyon (durgunluk içinde enflasyon) sürecine işaret etmesi oldukça dikkat çekici bir durum. Çünkü dayanıklı tüketim mallarında kapasite kullanımının Ekim'de yüzde 74,6'ya; ara mallarda yüzde 79,5'e; yatırım mallarında ise yüzde 74,8'e düşmesi pek hayra alamet bir durum değil.