Ülkemiz şartlarında iktisadi açıdan gelişen durum lara göre Türkiye İstatistik Kurumu ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası işbirliği ile yürütülen tüketici eğilim anketi sonuçlarından hesaplanan mevsim etkilerinden arındırılmış tüketici güven endeksi, Eylül ayında bir önceki aya göre %0,3 oranında arttı; Ağustos ayında 72,2 olan endeks, Eylül ayında 72,4 olarak kayda geçti ise de,bu artışın sınırlı kaldığı görülüyor.
Mevsim etkilerinden arındırılmış tüketici güven endeksi, Eylül 2022
* * *
Mevcut dönemde hanelerin maddi durumu Ağustos ayında %53,8 iken,Eylül ayında %58’e;Gelecek oniki aylık Dönemde Hanenin Maddi Durumu Beklentisi Ağustos ayında %72,2 iken,Eylül ayın da %71,4’e düştü.Bu düşüş daaha ziyade %80 leri bulan yüksek enflasyon rakamından kaynaklanır ken,bu yönde döviz kurumdaki dalgalanmalar da etkili oldu.Bu arada diğer alt endekslerden Ağustos ayında %72,8 olan Gelecek 12 Aylık Dönemde Genel Ekonomik Durum Beklentisi, Eylül ayında %74’e,Gelecek 12 Aylık Dönemde Dayanıklı Tüketim Malları Harcama Yapma Düşüncesi Ağus tos Ayında %89,8 iken,bu endeks Eylül ayında %91 olarak yükseliş kaydetti.Bu iki endeksteki artışların olumlu yöne evrilmesinde Ocak ayında Devlet Sektörlerindeki çalışanlarla asgari ücrette yapılması muhtemel zamların etkili olduğu anlaşılıyor.
* * *
Çpk tabii olarak TÜİK ile TCMB tarafından ortak olarak açıklanan üst ve alt endeks verilerinin sağlık lı değerlendirilmesinde kriter olan duruma göre;Anket sonuçlarından hesaplanan tüketici güven endeksi 0-200 aralığında değer alabilmektedir. Tüketici güven endeksinin 100'den büyük olması tüketici güveninde iyimser durumu,100'den küçük olması tüketici güveninde kötümser durumu göstermektedir.Genel anlamda be verilerle aylık tüketici eğilim anketi ile tüketicilerin maddi durum ve genel ekonomiye ilişkin mevcut durum değerlendirmeleri ile gelecek dönem beklentileri, harcama ve tasarruf eğilimleri ölçülmektedir.Tüketici eğilimine ilişkin endekslerden, tüketimin finansmanı amacıile borç kullanma ihtimali endeksinin artma sı iyimser durumu, azalması ise kötümser durumu göstermektedir. Benzer şekilde tüketici fiyatlarının değişimine ilişkin düşünce ve beklenti endekslerinin artması tüketici fiyatlarında düşüş düşüncesini/beklentisini, azalması ise tüketici fiyatlarında artış düşüncesini/ beklentisini göstermektedir. İşsiz sayısı beklentisi endeksinin artması işsiz sayısında azalma beklendiğini, endeksin azalması ise işsiz sayısında artış beklendiğini ifade etmekte tdir.
* * *
Sonuç olarak,Eylül/2022 Ayı üst Tüketici Güveni Endeksi her ne kadar yukarı yönlü ufak bir kımıl dama gösterdi ise de; diğer alt endekslerdeki gelişmelere dikkat edildiğinde; eksi yönde düşme kaydeden mevcut dönemde hanenin maddi durum beklentisi ile Gelecek 12 aylık Dönemde Hanenin Maddi Durum beklentisinin düşme hattında olması çift rakamlı yükselişini sürdüren enflasyon oranı nın hiperenflasyona doğru yol almasından kaynak landığı gibi döviz kurundaki reel artışların da bu gelişmede oldukça etkili olduğu izlenmektedir. İzah edilmeye çalışılan bu sebeplere ek olarak ikti sadi açıdan yaşanan kırılganlıklar yanında;Türkiye nin içinde bulunduğu coğrafya şartları bakımından küresel gelişmelerin de bu oluşumda rol oynağını belirtmek gerekiyor.Özetle halen artış yönünde gelişme gösteren çift rakamlı yüksek enflasyonun hiperenflasyona doğru gidişini durdurabilecek kök lü tedbirler alınmadığı ve ekonomide fiyat istikrarı sağlanamadığı sürece bu sıkıntıların devam etmesi muhtemel görünüyor.
