Gerçekte ekonomik büyümenin öncü göstergesi şeklinde imalat sanayi performansında en hızlı ve güvenilir referans kabul edilen İstanbul Sanayi Odası (İSO) Türkiye ve İstanbul İmalat PMI (Sa tın Alma Yöneticileri Endeksi) anketlerinin geçtiğimiz Temmuz 2019 dönemi sonuçları açıklandı. Eşik değer olan 50,0’nin üzerin de ölçülen tüm rakamların sektörde iyileşmeye işaret ettiği anket sonuçlarına göre, haziran ayında 47,9 olarak ölçülen Türkiye İma lat PMI endeksi temmuzda hafif çapta gerileyerek 46,7 düzeyin de gerçekleşti ve faaliyet koşullarında ılımlı ölçüde yavaşlamaya işaret ettiği izleniyor. Özellikle iç pazardaki zorlu piyasa koşulla rına bağlı olarak toplam yeni siparişler yavaşlamaya devam etti. Bu yavaşlama, bir önceki ay genişleyen ve temmuzda da istikrarlı seyrini sürdüren yeni ihracat siparişlerine rağmen gerçekleşti. İh racattaki görece olumlu tablo, bazı imalatçıları temmuzda üretim lerini artırma konusunda cesaretlendirdi. Bunun sonucu olarak, üretimdeki yavaşlama marttan beri gözlenen en düşük oranda gerçekleşti. Bu arada üretim gereksinimleri azalmaya devam etti. Bu durum istihdam ve satın alma faaliyetlerinin gerilemesine neden oldu. Girdi alımlarındaki yavaşlama ve tedarikçi stokları nın yeterli düzeyde olması, teslimat sürelerinde son 27 aydır ilk kez gözlenen iyileşmeye katkı sağladı. Enflasyonist baskılar temmuz da azalma işaretleri gösterdi. Girdi maliyetleri artmaya devam etse de girdi enflasyonu üst üste ikinci ay geriledi ve seri ortalamasının altında gerçekleşti. Benzer şekilde, nihai ürün fiyatlarındaki artış son beş ayın en düşük oranında gelişse de ancak geçen yıl bu zamanlardaki düzeylerin belirgin bir şekilde altında kaldı.
* * *
En son Temmuz/2019 ayı imalat PMI verileri ışığında değerlen dirmede bulunan İstanbul Sanayi Odası Türkiye İmalat PMI anket verileri hakkında değerlendirmede bulunan IHS Markit Direktör Yardımcısı Andrew Harker: “Son PMI anketinde Türk imalatçılarından karışık sinyaller geldi. Bir taraftan, toplam yeni siparişlerin yavaşlamasıyla talep koşulları temmuz ayında zorlu kalmaya devam etti. Diğer taraftan, ihracatın istikrar kazanması üretimdeki yavaşlamanın daha ılımlı gerçekleşmesini sağladı. Son aylarda enflasyonist baskılarda düşüş eğilimine işaret eden PMI verileri de Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın tem muz/2019 ayındaki faiz indirimine zemin hazırladı.”şeklindeki açıklaması piyasanın içinde yaşadığımız koşullarda TCMB her ne kadar faiz indirimi kararı almış olsa da kamu bankaları dışındaki diğer bankaların faiz indirimine nasıl tepki verebilecekleri de bü yük önem taşıyor. Çok tabii olarak Haziranda 46,5 olarak ölçülen İstanbul Sanayi Odası İstanbul İmalat PMI endeksinin temmuz da 49,6 olarak gerçekleşmesi yanında İstanbul imalat sektörün deki faaliyet koşullarının dengelenmeye yakın olduğuna işaret etmesine ek olarak, Ayrıca endeksin, Temmuz 2018’den beri gözlenen en yüksek düzeyine ulaşması iyi bir gelişme olarak al gılansa bile taşların yerine tam oturması için biraz daha zamana ihtiyaç var.
* * *
Çünkü bir kısım iç ve dış odaklı jeopolitik risklerin devam ediyor oluşuna ek olarak finansal kesim dışında kalan öteki tüm firmala rın net döviz pozisyon açığının Mayıs'ta 180 milyar 259 milyon dolara düşmesi iyi bir gelişme olsa da; söz konusu dönemde var lık dağılımı incelendiğinde, bir önceki aya göre ihracat alacakları ve yurt dışına doğrudan sermaye yatırımları sırasıyla 1 milyar 506 milyon dolar ve 555 milyon dolar artarken, yurt içi banka lardaki mevduatın 311 milyon dolar azalması kritik eşiğe işaret ediyor. Söz konusu dönemde varlık dağılımı incelendiğinde, bir önceki aya göre ihracat alacakları ve yurt dışına doğrudan serma ye yatırımları sırasıyla 1 milyar 506 milyon dolar ve 555 milyon dolar artarken, yurt içi bankalardaki mevduatın 311 milyon dolar azalması da bunun teyidi mahiyetinde görünüyor.
* * *
Sonuç olarak,yükümlülük dağılımında ise bir önceki aya göre, bir önceki aya göre yurt içinden sağlanan nakdi krediler ile yurt dışın dan sağlanan nakdi krediler sırasıyla 3 milyar 768 milyon dolar ve 112 milyon dolar azalırken, ithalat borçlarının 775 milyon do lar artması yanı sıra; bu yükümlülüklerin vade yapısına bakıldığın da, Mayıs 2019 döneminde yurt içinden sağlanan kısa vadeli kred iler bir önceki aya kıyasla 83 milyon dolar, uzun vadeli olanlar 3 milyar 685 milyon dolar azaldı. Yurt dışından sağlanan krediler de kısa vadeli olanlar 1 milyar 408 milyon dolar artarken, uzun vadeli krediler 746 milyon dolar azalması arasındaki azalması ol dukça dikkat çekici bir durum. TCMB cephesine bakıldığında toplam rezervlerinin geçen hafta 68 milyon dolar artarak 98 mil yar 388 milyon dolar olması daha önce bahsi geçen kritik eşiğin aşılması için zaman faktörüne bağlı kaldığı anlaşılıyor. Çünkü da önceki TCMB Haftalık Para ve Banka İstatistikleri'ne göre, 26 Temmuz'da Merkez Bankası brüt döviz rezervleri, 96 milyon do lar azalışla 74 milyar 971 milyon dolar olarak gerçekleşti. Brüt döviz rezervleri, 19 Temmuz'da 75 milyar 67 milyon dolar sevi yesindeydi. Bu nedenle TCMB döviz stoklarının yeterli seviye ye ulaşabilmesi için mutlaka ihracat ataklarının olabildiğince art tırılması büyük önem taşıyor.Bu yönde Uluslararası Kredi Derece lendirme Kuruluşu S&P’un Türkiye hakkındaki son derecelendir mesinde öne çıkan Türkiye’nin bankalarına ve ekonomisine olan güveni artıran, ödemeler dengesi risklerini azaltan ve enflasyonda sürekli bir düşüş getirecek güvenilir ve şeffaf bir ekonomik ayar lama programını başarıyla geliştirmesi ve uygulaması durumun da notları yükseltebiliriz.” Şeklindeki açıklaması üzerinde de önemle durulması gerekiyor.
