Ülkemizin en kalabalık ve yoğun kenti İstanbul Ticaret Odası (İTO), 2019 Aralık dönemi enflasyon rakamlarını açıkladı.Bu na göre; 2019 Aralık ayında İstanbul’da; perakende fiyat hare ketleri nin göstergesi olan İstanbul ücretliler geçinme indeksi bir önceki aya göre yüzde 1,07, toptan fiyat hareketlerini yan sıtan toptan eş ya fiyatları indeksi ise yüzde1,40 oranında arttı. 2018 Aralık ayı na göre 2019 Aralık ayında yaşanan fiyat deği şimlerini göste ren bir önceki yılın aynı ayına göre de değişim oranı İstanbul Ticaret Odası'nın (İTO) 1995 bazlı ücretliler geçinme indeksinde yüzde 13,41,toptan eşya fiyatları indeksin de ise yüzde 7,68 olarak ger çekleşti.Aralık 2019’da perakende fiyatlarda bir önceki aya göre; ev eşyası harcamalarında yüzde 1,74, gıda harcamalarında yüzde 1,55, kültür eğitim ve eğlence harcamalarında yüzde 1,08, konut harcamalarında yüzde 0,82, sağlık ve kişisel bakım harcamaların da yüzde 0,75 artış, giyim harcamalarında yüzde -0,44, ulaştırma ve haberleşme harca malarında yüzde -0,20 azalış görüldü.Diğer harcamalar grubun da fiyat değişimi izlenmedi.Aralık 2019’da toptan fiyatlarda bir önceki aya göre; gıda maddeleri grubunda yüzde 2,67, işlenme miş maddeler grubunda yüzde 1,53, inşaat malzemeleri grubun da yüzde 0,93,yakacak ve enerji maddeleri grubunda yüzde 0,82, madenler grubunda yüzde 0,09 artış, kim yevi maddeler grubun da yüzde -1,61 azalış görüldü. Mensucat grubunda fiyat hareketi görülmedi.
* * *
Mamafih mevcut tabloya bakıldığında gelişmekte olan ülkeler de kurun yerel fiyatlara olan etkisinin yüksek olduğu kabul edil mektedir. Söz konusu ülkeler ara mallara bağımlı ve ithal edilen malların TÜFE ve ÜFE sepeti içerisindeki payının fazla olması PT’yi belirleyen temel faktörlerdir. Ayrıca yerel ve yabancı mal lar arasında sınırlı ikamenin olması kurdaki değişmelerin doğru dan ve hızlı bir şekilde yerel fiyatlara yansımasını sağlamaktadır
Kurun enflasyon üzerindeki etkisini kontrol edebilmek için ilk olarak faiz oranı kullanılarak kura müdahale edilir. Ancak faiz oranlarının ekonomi üzerindeki etkisi gecikmeli olurken kurun enflasyon üzerindeki geçiş etkisi hemen gerçekleşmektedir. Bu durumda MB’nin kısa dönem kur hareketlerini tahmin etmesi gerekmekle birlikte kolay olmamaktadır. Kurdaki dalgalanmala rın enflasyon üzerindeki etkisi olmasını önlemenin başka bir yol u da MB’nin çekirdek enflasyona odaklanmasıdır. Böyle bir uy gulama gıda ve enerji fiyatlarını doğrudan etkileyecek olan kur dalgalanmalarının dışarıda bırakılmasını sağlayacaktır. Ancak çekirdek enflasyona odaklanılması gıda ve enerji dışında ayrıca mal ithal eden ülkeler için kurun etkisini ortadan kaldırmaya caktır.Bunlara ilaveten MB hedef endeks olarak ticareti yapılma yan malları da dikkate alarak üretimin stabilize edilmesine odak lanabilecektir. Enflasyon hedeflemesinin benimsendiği rejimlerde para politikası uygulanırken ilk olarak kurdaki değişmelerin ger çekleşen enflasyonu hedeflenen enflasyon değerinden uzaklaştı rıp uzaklaştırmayacağı tespit edilmektedir. Bu nedenle para poli tikası katı ve esnek enflasyon hedeflemesine göre oluşturulmak tadır.
* * *
İlk durumda kurdaki değişmeler enflasyonu hedeflenen değerden uzaklaştırırsa MB’nin faiz oranlarını kullanarak kura müdahale etmesi gerekir. Örneğin ulusal paranın devalüasyona ugraması durumunda gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde faizler yüksel tilerek ve sıkı para politikası izlenerek karşılık verilebilecektir. Aynı şekilde yerel paranın değer kazanması da enflasyon açısın dan tehlike arz edecektir. Bu durumda enflasyo nun hedeflenen
değerin altına düşmesini engellemek için geniş letici para politi kası uygulanacaktır. İkinci durumda ise cari enflasyon ve enflas yonun gidişi hedeflenen aralıkta olmasına rağmen, kurdaki değiş meler karşısında büyümenin yavaşlaması, ticaret açığının artması vb. nedenlerle kura müdahale edilebilmektedir. Bu durumda ülke ler kurun değişmesi halinde kura müdahale edebilmek için açık kapı bırakmış olmaktadır. Öte yandan açık uçlu politikalar kura doğrudan müdahale şeklindeki formel uygulamalara tercih edil mektedir. Enflasyon hedefi belirlenirken geniş bir bant aralığının belirlenmesi önem taşımaktadır.
* * *
Sonuç olarak, Ülkelerin faiz, kur ve rezerv oranlarındaki değişimi kanıt gösterilerek dalgalanma korkusu nedeniyle kura müdahale ettiği savunulmuştur. Ancak söz konusu iddialar enflasyon hedef lemesini dikkate almaması nedeniyle Enflasyon hedeflemesini be nimseyen ülkeler, hedefe ulaşmayı zora sokan her türlü faktöre karşı tepki verecektir. Bunun sonucunda ise faiz ve rezervlerde değişme olabilecektir. Dolayısıyla bu durumda söz konusu değiş kenlerdeki değişimin kaynağının sorgulanması önem taşımakta dır. Diğer taraftan kurdaki değişmelerin yurtiçi fiyatları etkilediği ise tartışma götürmemektedir. Ancak söz konusu etkinin derecesi birçok faktöre bağlı olarak değişebilmektedir.İthal edilen malların TÜFE ve ÜFE sepetlerindeki payının artması, yurtdışı fiyatlarla fi yatlamanın yapılması, ürün farklılaştırmasının yapılabilmesi PT’ yi arttırmaktadır.Firmaların piyasa fiyatlaması yapabildiği dolayı sıyla kâr marjlarını ayarlayabildiği,kur değişkenliği ve talep es nekliğinin arttığı durumlarda ise PT azalmaktadır. Bununla birlik te özellikle 1990’lardan sonra ülkelerin enflasyon hedeflemesine geçmesiyle, enflasyonun düşeceğine inanılması ve enflasyonist beklentileri kırarak endekslemeyi azaltması PT’nin düşmesini sağ lamıştır. Bu konuda yapılan amprik çalışmalarda da enflasyon he deflemesi öncesi % 60‐90 olan PT’nin enflasyon hedeflemesiyle birlikte % 15‐ 30’lara düştüğü belirlenmiştir.Özetle enflasyonun kontrolünde kur hareketlerini olduğu kadar ayrıca fiyat artışı alış kanlığının denetlenmesi de büyük önem taşımaktadır.
KAYNAK;Döviz kuru geçiş etkisi( Ayşe ARI)