Temel girdilerden akaryakıt,elektrikle birlikte diğer girdilere de yapılan zam sonrası fiyat artışlarıyla beraber 1 litre kutu sütün fiyatı 5.95 TL’ye çıktı. 2019 Ocak-Mayıs aralığında bir litre kutu süt 3.75 TL iken, şimdi yarım litre sütün fiyatı 3.75 TL’den satılı yor. Yani son bir yılda bir litre kutu sütün fiyatı 3.75 TL’den 5.95 TL’ye çıkarak toplamda yüzde 58.6 artmış oldu.Yine geçen ocak ayında 2.50-2.75 TL’den satılan “market markalı” bir litre kutu sütün fiyatı ise bu ay 3.75 TL’ye yükseldi. Bazı yoğurt markaları na 10 günde 3 lira zam geldi. 10 gün önce 11.90 TL’den satılan 2 kiloluk yoğurt, 7 Aralık itibarıyla 15 TL’ye çıktı. Son 15 gün içinde kaşar peynirin ortalama kilogram fiyatı ise yüzde 4 artarak 30 TL’ye yükseldi. Zaten Birleşik Metal İş Sendikası Sınıf Araş tırmaları Merkezi’nin (BİSAM) Kasım 2019 dönemi için hazırla dığı açlık ve yoksulluk sınırı verileri de süt ve süt ürünlerindeki zamları gözler önüne sermişti.Geçtiğimiz Kasım 2019’da günlük harcamalarda en yüksek maliyet grubunu, 17 TL ile peynir/ çöke lek grubu oluşturmuş, et, tavuk ve balık grubu için yapılması ge reken minimum harcama tutarı ise 13.91 TL ile peynir ve çökelek ten sonra gelmişti.Türkiye Süt Et Gıda Sanayicileri ve Üreticileri Birliği’ne (SETBİR) göre, fiyat artışlarının ana sebebi, hayvancı lık maliyetlerinin son bir yılda yüzde 30’dan fazla artması. Çiğ süt maliyeti en az yüzde 31, yem fiyatları en az yüzde 30 yüksel di. Doğalgaz ve elektriğe gelen zamlar da sanayicinin belini bük meye devam ediyor. Bunlara ambalaj malzemeleri, nakliye gibi masrafların da eklenmesi, tüketiciye zam olarak dönüyor.
* * *
Öte yandan da üretici cephesinde ise artan maliyetlerin altından kalkamayan çiftçi, süt hayvanlarını kesime gönderdiği için süt üretimi sürekli azalıyor. Türkiye İstatistik Kurumu’nın son açık ladığı Eylül 2019 verilerine göre, toplanan inek sütü miktarı ey lülde bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 7.3 azalarak 730 bin 516 tona geriledi.İçme sütü üretimi yüzde 5.2 azalarak 112 bin 983 tona, inek peyniri üretimi yüzde 4.6 azalarak 55 bin 486 tona düştü. Yoğurt üretimi ise yüzde 6.1 düşüşle 101 bin 449 tona in di.Birbiri ardısıra gelen zamlar ürün gruplarına göre farklı zaman lamalarla yapılıyor. Örneğin bir marka ay başında süt fiyatını artır dıysa süt ürünlerinin fiyatını ay sonu artırabiliyor.Ulusal Süt Konseyi Başkanı Sabit Karaca, bunun sebebini şöyle anlattı: “Bu, marketle marka arasındaki diyalogdan kaynaklı. Markaların yaptığı fiyat artışlarını, marketler parçalara bölerek tüketiciye yan sıtıyor. Marketin özellikle benisediği yöntem ve seçtiği bir uygula ma bu.”İstanbul Gıda Toptancı Tüccarları Derneği Başkanı Mus tafa Karlı ise “Markalar istişare yapmadan fiyat belirlemiyorlar. Önceki yıllarda birbirleriyle olan rekabetleri daha fazla öne çı karken, son dönemde organize olup ortak fiyat belirlemeleriyle daha çok öne çıkmaya başladılar. Bu durumu ilk defa bu yıl gö rüyoruz”demesi de tekelci ya da oligopaolcü yapı oluşturma gay reti ile eşleşiyor.
* * *
Uzmanlara göre, Yeni Ekonomi Programındaki yüzde 0.5'lik yıl lık büyüme hedefinin tutması için son çeyrekte ekonominin yüz de 4.5 büyümesi gerekiyor.Ekonomi resesyona girmeden önce ilk ciddi ikaz 2018'in 3. çeyreğinde yatırımlardan gelmiş ve yatırım harcamaları bu çeyrekte yüzde 4.4 daralmıştı. 4. çeyrekte buna tüketim de eklenince ekonomimiz yüzde 2.8 küçülmüştü.Bugün itibarı ile tüketimde daralma 3 çeyrek sürdü ve yeniden büyüme ye geçildi. Fakat yatırımlarda daralma 5 çeyrektir devam ediyor. Öte yandan da asgari Ücret Tespit Komisyonu'nun 7 milyona yakın çalışanı ilgilendiren asgari ücret belirleme çalışmalarını halen sürdürüyor. Türkiye'de mevcut asgari ücret net 2 bin 20, brüt ise 2 bin 558 TL. İşçi sendikaları, asgari ücrete enflasyon oranının üzerinde bir zam talep ediyor. Türkiye, asgari ücret konusunda çoğu Avrupa ülkesinin gerisinde bulunuyor. Türkiye' de asgari ücret, euro cinsinden dört yıl öncesine kıyasla yaklaşık yüzde 33 değer kaybettiği belirtiliyor.
* * *
Sonuç olarak,bahse konu asgari ücret çalışmalarının sonucunda ortaya çıkabilecek fark görünür o ki Ocak/2020 başından itibaren iğneden ipliğe hemen herşeye yansıyacak.Bu çerçevede değerlen dirmede bulunan Prof.Dr.Ramazan Abay’a göre;”Siyasi İrade Ka sım 2019'da yüzde 10,56 yıl sonunda ön görülen yüzde 12'nin altındaki enflasyonun hedef tutturulduğu gafletine kapılmadan 2005-2008 arasındaki politikalarına dönmelidir. O nedenle siyasi iradenin 1 Ocak 2020 tarihi itibariyle öncelikli konusu ekonomi olmalıdır:”şeklinde yorum getirirken;
1.Yabancı sermaye girişinin sağlanması ve yurt içi yatırımcıların yatırıma yönelik kararlar alabilmesi için hukukun üstünlüğü ve yargı bağımsızlığı güçlendirilmelidir.
2.Yapısal reformlar öncelikle yapılmalıdır. Ekonominin rekabet gücü ve verimliliği artırmaya yönelik politikalara öncelik verilmelidir.
3.2005-2008 sürecinde olduğu gibi Avrupa birliğine katılım süre cimiz işler haline getirilmelidir.
4.Real sektörün 2017-2018 yıllarında olduğu gibi kredi garanti fonu kaynaklı kredilere yeniden işlerlik kazandırılmalıdır.
5.Kasım 2019 itibariyle 220 milyar dolara ulaşan döviz mevduat hesaplarının çözülmesi özendirilmedir.
6.Yeni Ekonomik programda belirtildiği gibi ihalesi yapılmamış ve ihalesi yapılmış ancak başlanmamış projelerin yanı sıra Kanal İstanbul ve benzeri projeler askıya alınmalıdır.önerilerini de dik kate almak gerekiyor.
