Zonguldak, sadece kömürün başkenti olarak değil, aynı zamanda zengin mutfak kültürüyle de dikkat çeken bir şehir. Hasan Özer, Özlem Turan ve Semanur Yener'in 2018 yılında yaptıkları kapsamlı araştırma, kentin yöresel lezzetlerini ve bu lezzetlerin tarihsel, coğrafi bağlamını ortaya koyuyor. Batı Karadeniz’in dağları ve sahilleriyle çevrili bu kenti mutfak kültürü açısından özel kılan unsurlar, tarihî gelişimi ve iklim özellikleriyle şekillenmiş durumda.
Araştırma, Zonguldak’ın mutfağının coğrafya, tarih ve toplumsal yapıdan nasıl etkilendiğini detaylı bir şekilde anlatıyor. Bayram ve düğün gibi özel günlerde hazırlanan yemeklerin zenginliği, bu mutfak kültürünün toplumsal yaşamdaki önemini gözler önüne seriyor. Kentte özellikle yaz aylarında yapılan salça, tarhana, turşu gibi kış hazırlıkları, geleneksel mutfak anlayışının izlerini taşıyor.
Karadeniz’in genelinde olduğu gibi Zonguldak’ta da mısır, karalahana, balık ve yeşil bitkilerle yapılan yemekler ön planda. Ancak coğrafi farklılıklar, balık tüketiminin kıyı kesimlerde daha yaygın, iç bölgelerde ise daha az olmasına neden oluyor. Bu durum sebzelerin ve tahıl bazlı yemeklerin öne çıkmasına zemin hazırlıyor.
Araştırmaya göre Zonguldak mutfağı 76 farklı yiyecek ve içecekle temsil ediliyor. Bu zenginlik, çorbalardan tatlılara, dolmalardan sebze yemeklerine kadar uzanıyor. İşte bu lezzetlerden bazıları:
Çorbalar:
Ekşili Çorba: Sirke, sarımsak ve unun başrolde olduğu, özel bir tat.
Göce Çorbası: Mısır yarması ve kuru fasulyeyle hazırlanıyor.
Kestane Çorbası: Şekerle tatlandırılan kuru kestane, bu çorbaya ayrıcalık katıyor.
Dolmalar:
Cevizli Dolma: Mancar yaprakları ve cevizli iç harcıyla eşsiz bir lezzet.
Soğan Dolması: Haşlanmış soğanların zarif bir şekilde doldurulmasıyla yapılan özel bir yemek.
Hamur İşleri:
Cızlama: Kızgın sacda pişen mısır unundan yapılmış geleneksel bir lezzet.
Pırasalı Katlaç: Pırasayla zenginleştirilmiş kıvamlı bir hamur işi.
İçecekler:
Ihlamur Çayı ve Kuşburnu Çayı: Zonguldak’ın doğasından gelen şifa dolu içecekler.
Sebzeli Yemekler:
Baklalı Pırasa Yemeği: Pırasa ve baklanın enfes uyumu.
Mancarlı Pilav: Yöreye özgü “mancar” bitkisiyle yapılan besleyici bir pilav.
Araştırma, Zonguldak’ın zengin mutfak kültürünün zamanla değişime uğradığını, ancak temel unsurlarını koruduğunu ortaya koyuyor. Özellikle tarımsal ürünlere dayalı bu mutfak geleneğinin, günümüzdeki gastronomi trendleriyle birleşerek daha geniş bir tanınırlık kazanması mümkün hale gelebilmekte. Ancak zaman zaman eleştiri alan Zonguldak mutfağı diğer illere oranla çok büyük ölçüde gelişim gösterememiş ve geçmişteki yemeklerle tanınmaya devam etmiştir.
Bu lezzetler, sadece sofralarda değil, aynı zamanda kentin kültürel kimliğinde de önemli bir yer tutuyor.