Batı Karadeniz bölgesinde hala Eski Yunan’a dayanan antik kent ve coğrafik yapı isimleri vardır. Bu konuda araştırmacı Hayati Yılmaz incelemeler yapmış ve çok önemli sonuçlara ulaşmıştır. Örneğin Filyos Irmağı; Billeum, Fillias, Salyus, Filbas, Tiiu, Gerede, Soğanlı Su , Ulu Çayı gibi çeşitli adları olan bir akarsudur. Bölgenin en uzun ırmağıdır.
Antik dönemlerde adı genelde ”Fillias“ olarak geçmesine rağmen, daha farklı isimleri de olmuş. Tion Antik şehrin Nekrapol'ü önünden, Karadeniz'e dökülen nehir, Fillias ve Filbas adları ile ; bugün telaffuz ettiğimiz ”Filyos„ adının kaynağıdır.
“Filyos Irmağı” iki ana koldan gelerek denize ulaşır.
Yenice - Karabük tarafından gelen kola “Soğanlı Su“ , Devrek tarafından gelen kola ise “Gerede Su veya Bolu Su ” adı verilir.
Aslında bu iki kolun Antik adları da vardır. Billeum, Yenice tarafından gelen suyun adıdır. Devrek tarafından gelen kola ise “Ladon” adı harita kaynaklarında gözükmektedir.
Filyos Nehri'nin Bolu‘ya kadar uzanan kolları vardır. Köroğlu Dağları, Bolu Dağları ve Ilgaz Dağlarından gelen suları toplayıp, bir araya getirerek Karadeniz‘e dökülür. 228 kilometre uzunluğundadır.
Yenice Nehri, Köroğlu Deresi, Ulu Su, Gerede Çayı, Melan Çayı, Akçay, Soğanlı Çayı gibi birçok kollarıyla da bilinir. İki ana kolu besleyen birçok dereleri vardır. Karasu, Araç Çayı, Ilgaz Çayı, Gökçe su.
Koca Su Irmağın değişik kollarının adlarıdır.
Çatalağzı -Muslu yönlerinden gelip Kazköy sahilinde birleşen derenin adı Sarı Deredir. Bu derinin Çatalağzı tarafında iki kolu daha vardır. Gelik Su ve Mağara Suyu dur. Bölgede kömür ocakları açılmasından sonra kömürün yıkanması işlemi ile Gelik tarafından gelen kol siyah şlam aktığından ,Kara Dere adını almıştır. Bu derenin Antik adları Psylla ve Psyllium'dur.
Kilimli Deresinin Antik adları Crenidibus, Cuelinelli, Crenides , Kilos 'dur. Crenides zaten “Pınarcık” anlamı taşır.
İnağzı Deresi ; Bugün varlığı görünmese de aslında İnağzı'nın eski adı İnsu'dur. Buraya akan dereden adının geldiği düşünülebilir.
Zonguldak Şehir Merkezinde limana dökülen derenin tam adı aslında yoktur.
Dereler genelde döküldüğü sahilin adını alır fakat; Zonguldak'taki bu dere denize ulaşmadan sadece 50 metre kala iki koldan geldiği için, Üzülmez Deresi denmekte, bazen de Çaydamar Deresi olarak telaffuz edilmektedir. Bu dereye Zonguldak'ın Namı-diğer Karaelmas adı da verilmektedir.
Dere tanımı aslında bu su için oldukça hafif kalır. Yılın belirli günlerinde taşıdığı su miktarı bir nehir büyüklüğünde olduğundan, taşkınlara sebep olmaktadır. Bu derenin Antik adları, Callichorus, Soonautes, Jaruk olarak kayıtlardadır.
Kozlu‘ya dökülen derenin adı Çatal Deredir. Fakat henüz kayıtlarımda Antik adı bulunmamaktadır.
Ilıksu Deresi aslında çok cılız bir dere görünse de, bölgede ve dünyada bilinen en ünlü deredir. Zira bu dere, bir zamanlar bölge sınırı olarak belirlenmişti. Pafyagonya ve Bithynia sınırı idi. Ilıksu‘un anlamı; adından da anlaşıldığı gibi kaynak su olduğundan ılık akar.
Antik adı Oxinas Flux'dur.
Köseağzı sahiline dökülen dere, Kesseh Irmağı adı ile tarihte yerini alır. Bu dereye "Metroom" adı da verilmiştir.
Antik haritalarda Cehennemağzı‘ndan çıkan suyun oluşturduğu dere, Çığlık Plajına döküldüğü tasvir edilir. Cehennemağzı Mağarası‘ndan çıkan su, Aceron Flux, Acerusia adıyla yer alır. Antik Yunan efsanelerinde anlatılan hikayelerde, kutsal olarak görülür. “Kano ve Kanyon” adı bu dereden geldiği sanılmaktadır.
Ereğli/ Gülüç sahiline dökülen derenin Antik adı Lycus, bugünkü adı Aydınlar Çayı'dır.
Kozlu açıklarından doğar, Ereğli'de denize ulaşır.
Gülüç Irmağı, uzunluğu 30 -35 kilometre civarındadır. Yine Amatris‘in Heraklia yıllarında, kadınlarla yıkandığı dere olduğu düşünülmektedir. Bu yüzden Bartın Çayı gibi burası da "Kızlar Deresi" olarak bilinir.
Ereğli‘ye dökülen diğer dereler : Han Deresi, Kemer Deresi, Hörgüç deresi,
Kurtsuyu Deresi, Tabakhane Deresi (Pences Deresi) Kabasakal Deresi
Alaplı Çayı: Cales ,Cachetus Diedoro, Samako ,Lipo olarak şehrin antik adları ile belirtiliyor.
Akçakoca Deresi: Çayağzı Deresi olarak adlandırılır. Antik adları Eletas flux, Elaeus , Diapolis, Dedeca, Lippos‘tur
Bölgenin diğer ırmağı Melen Çayı‘dır. Akçakoca-Karasu arasında denize dökülen bir nehirdir. Antik adı Hypium Flux’ tur.
Bölgenin son ırmağı, Sakarya Irmağıdır.
Bu zamana kadar tarihte, Zonguldak’ın da içinde bulunduğu bölgede, son sınır olarak belirlenmiştir. Antik adı Sanggarius'dur.
